Ο δρ Χόρχε Σάντσες είναι από τους ανθρώπους που έζησαν βήμα βήμα την εκκόλαψη της ελληνικής καινοτομίας. Η προσωπική πορεία του ξετυλίγεται παράλληλα με τον ερευνητικό και τεχνολογικό βηματισμό της χώρας. Δημιούργησε φυτώρια επιστημονικών ταλέντων, στήριξε και στηρίζει τη μετατροπή ρηξικέλευθων ιδεών σε προϊόντα ικανά να κατακτήσουν τις παγκόσμιες αγορές. Πάντα ενθουσιώδης, αισιόδοξος, αποφασιστικός, έχει στο βλέμμα τη σπίθα εκείνου που ξέρει πώς να εμπνέει, να οργανώνει, να καθοδηγεί.
Βρισκόμαστε σε ένα ήσυχο εστιατόριο κοντά στο γραφείο του. Είναι διευθυντής του ESA BIC Greece, της ελληνικής θερμοκοιτίδας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, που εδρεύει στο Corallia του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά», και πρόεδρος του ελληνικού Cluster Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών, του si-Cluster. «Το οποίο μετράει ήδη πάνω από 100 μέλη, εταιρείες που παράγουν διαστημικές τεχνολογίες, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα που συμμετέχουν σε διεθνή προγράμματα, startups που στέλνουν στο Διάστημα πρωτοποριακή τεχνολογία χαμηλού κόστους και φοιτητικές ομάδες που εμπνέουν τη νέα γενιά», λέει. Αν πιστεύει σε κάτι ακλόνητα, είναι «στα ασύγκριτα οφέλη της σύνδεσης της ελληνικής επινοητικότητας με την παραγωγή εργαλείων προόδου, made in Greece προϊόντων και υπηρεσιών».
Και το κάνει πράξη στην ελληνική θερμοκοιτίδα του ESA, όπου έχουν ενταχθεί «25 startups. Παράγουν πρωτοποριακές τεχνολογίες για δορυφόρους και διαστημόπλοια – τηλεπικοινωνιακά, ρομποτικά, ηλεκτρονικά συστήματα και υλικά, τροφή για αστροναύτες, καινοτόμα συστήματα πρόωσης. Αλλά και εφαρμογές που αξιοποιούν τις διαστημικές τεχνολογίες για χρήσεις στη γη, όπως η παρακολούθηση φυσικών καταστροφών, η ανίχνευση μονοπατιών, η αυτόματη χάραξη ασφαλών ναυτιλιακών διαδρομών, η γεωργία ακριβείας κ.ά.».
Η θερμοκοιτίδα και όλο το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους στην προσπάθεια της χώρας να αποκτήσει διακριτή παρουσία στον τομέα του Διαστήματος. Τι περιλαμβάνει αυτή η προσπάθεια;
Κατασκευή, εκτόξευση και λειτουργία 13 μικρών δορυφόρων, για εθνικές και ευρωπαϊκές χρήσεις – από παρακολούθηση πυρκαγιών και πλημμυρών, μέτρηση της ποσότητας του νερού στους ταμιευτήρες έως τον εντοπισμό μετακινούμενων πληθυσμών.
«Επτά αποστολές νανοδορυφόρων, που αναπτύσσονται από ελληνικές εταιρείες και πανεπιστήμια, με τον συντονισμό του ESA και του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Θα τεστάρουν στο Διάστημα εξαιρετικά προωθημένες τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών και γεωπαρατήρησης. Επίσης, την κατασκευή, εκτόξευση και λειτουργία 13 μικρών δορυφόρων, για εθνικές και ευρωπαϊκές τηλεπικοινωνιακές χρήσεις – από την παρακολούθηση πυρκαγιών και πλημμυρών, τη μέτρηση της ποσότητας του νερού στους ταμιευτήρες ή την ανίχνευση π.χ. μιας μετατόπισης σε γέφυρα, έως τον εντοπισμό μετακινούμενων πληθυσμών και την αμυντική θωράκιση της χώρας.
Η Ελλάδα συμμετέχει στα προγράμματα GOVSATCOM για ασφαλείς δορυφορικές επικοινωνίες, EuroQCI για την ανάπτυξη ασφαλούς δικτύου κβαντικών επικοινωνιών και Digital Constellation για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού στόλου από μικρούς δορυφόρους που θα λειτουργούν συνεργατικά. Πριν από 10 χρόνια δεν υπήρχε τίποτα από αυτά. Σύντομα η χώρα θα έχει πρόσβαση σε 20 δορυφόρους με πολλαπλά οφέλη για όλους. Βήμα βήμα καταφέραμε να συντονιστούμε. Οταν είμαστε ενωμένοι κάνουμε θαύματα», τονίζει.
Το γνωρίζει καλά. Ζει στην Ελλάδα από τα εννέα του χρόνια. «Η μητέρα μου είναι Ελληνίδα. Εφυγε στα 18 από την Αρχαία Ολυμπία, τη δύσκολη δεκαετία του ’60, με ένα πλοίο για την Κολομβία, να βρει μια φίλη και να διερευνήσει τις ευκαιρίες μιας καλύτερης ζωής εκεί. Γνωρίστηκαν με τον πατέρα μου, που ανήκε στις ειδικές δυνάμεις, χορεύοντας λάτιν χορούς.
Ζούσαμε μια κανονική ζωή στην Μπογκοτά. Oλα όμως άλλαξαν όταν ο βαρώνος της κοκαΐνης Πάμπλο Εσκομπάρ διέλυσε τον κοινωνικό ιστό της χώρας – πλέον κινδυνεύαμε. Φύγαμε σε ένα βράδυ. Το πρώτο ασφαλές λιμάνι ήταν η Ελλάδα. Δεν γνώριζα λέξη ελληνικά. Με τον αδελφό μου, ένα χρόνο μεγαλύτερο, μάθαμε να μετράμε ώς το 10 μέσα στο αεροπλάνο και στη συνέχεια μέσα στο τρένο από το Λουξεμβούργο προς Αθήνα».
Στο σχολείο, «τα παιδιά μάς έβλεπαν αρχικά σαν εξωγήινους, πίστευαν ότι στην Κολομβία ζούσαμε πάνω στα δέντρα». Εισαγωγή στο ΕΜΠ, στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, «με μεγάλη προσπάθεια. Oμως μέσα από αυτή τη δυσκολία έμαθα να ξεπερνώ κάθε εμπόδιο». Το 1992, τελειόφοιτος στο Πολυτεχνείο, έζησε την ανακάλυψη του Iντερνετ.
«Ηταν μια εντυπωσιακή περίοδος στο ακμάζον εργαστήριο του καθηγητή Μανώλη Πρωτονοτάριου, μέντορά μου». Αυτός του ανέθεσε «παρουσίαση, σε συνάντηση στο Λονδίνο, ενός νέου τηλεπικοινωνιακού προτύπου μπροστά σε όλους τους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς της Ευρώπης. Είπα ναι, με άγνοια κινδύνου. Ηταν μια βουτιά στα βαθιά, που πήγε πολύ καλά. Eτσι, αντί να πάω στις ΗΠΑ, έμεινα και έκανα το διδακτορικό μου στο εργαστήριο του κ. Πρωτονοτάριου και άλλων σπουδαίων καθηγητών, πάνω στην ενοποίηση όλων των μορφών επικοινωνίας μέσα από το ίδιο τηλεπικοινωνιακό κανάλι».
Η παρουσίαση της βραβευμένης έρευνας σε συνέδριο στις ΗΠΑ τον οδήγησε σε μια θέση μεταδιδακτορικής έρευνας στα Bell Labs – επιστήμονες των οποίων είχαν κερδίσει εννέα Νομπέλ για εργασίες που έγιναν εκεί.
Η επιστροφή
Ο χωρισμός της ΑΤ&Τ σε τρεις εταιρείες λόγω του αμερικανικού αντιμονοπωλιακού νόμου τον έφερε πίσω στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, όπου έστησε μια dream team μηχανικών μέσα στο ΕΜΠ και την πρώτη campus company. «Η επιχειρηματικότητα δεν ήταν τότε κάτι για το οποίο μπορούσαμε να μιλάμε άνετα στα πανεπιστήμια».
Ο ίδιος μετακόμισε για τέσσερα χρόνια στην Ολλανδία για τις ανάγκες της εταιρείας, όμως εξυπηρετούσε από εκεί τον σκοπό της ομάδας, μέλη της οποίας δημιούργησαν στη συνέχεια νέoυς τεχνοβλαστούς στους οποίους επένδυσαν μεγάλες εταιρείες.
Οριστική επιστροφή στην Ελλάδα. Ο καθηγητής του ΕΜΠ Βασίλης Μάγκλαρης, «άλλος ένας άνθρωπος που καθόρισε την πορεία μου», πρόεδρος του ΕΔΕΤ, «μου ανέθεσε τη διασύνδεση των πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων των βαλκανικών χωρών με δίκτυα υψηλών ταχυτήτων. Το έργο, με αφορμή την ανάληψη από την Ελλάδα της προεδρίας της Ε.Ε., πήγε εξαιρετικά, τεχνικά και πολιτικά, φέραμε κοντά αντιμαχόμενες κοινότητες, Σέρβους, Βοσνίους, Αλβανούς, Κροάτες, γιατί η διασύνδεση των δικτύων σημαίνει και διασύνδεση ανθρώπων, και ως αποτέλεσμα η Ε.Ε. μας ανέθεσε νέα έργα υποδομών στην περιοχή».
Το 2003 ιδρύεται το Κέντρο Εφαρμογών των Τεχνολογιών Επικοινωνίας και Πληροφορίας, «όπως είχε ονομαστεί αρχικά το “Αθηνά”, με πρόεδρο τον Βασίλη Μακιό, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, τον τρίτο σημαντικό άνθρωπο στη ζωή μου, όπου συγκεντρώθηκαν σκόρπια ινστιτούτα κάτω από μια δυνατή ομπρέλα. Εκεί, μαζί με τον Νίκο Βογιατζή και πολλούς αφοσιωμένους συνεργάτες δημιουργήσαμε έναν από τους βασικούς πυλώνες καινοτομίας της χώρας, το Corallia. Το 2006 ιδρύσαμε το πρώτο οικοσύστημα στον χώρο της μικροηλεκτρονικής. Ξεκινήσαμε με 10 εταιρείες και παραδώσαμε το 2012 ένα cluster με 100, σε πολλές από τις οποίες επένδυσαν μεγάλες πολυεθνικές, διατηρώντας την ερευνητική δραστηριότητα στην Ελλάδα.
»Το 2013 το Corallia είχε 10.000 τ.μ. θερμοκοιτίδων, κατά τα πρότυπα της Σίλικον Βάλεϊ. Η πορεία μας δεν ήταν εύκολη. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να πείσω την ελληνική διοίκηση να στήσουμε τη θερμοκοιτίδα για το Διάστημα. Παράλληλα, με hackathons και εκδηλώσεις ενθαρρύναμε νέους και νέες να ιδρύσουν startups. Εχουμε υποστηρίξει πάνω από 500 καινοτόμες επιχειρήσεις και έχουμε προωθήσει περισσότερες από 300 startups.
Σήμερα, εκπαιδεύουμε 30-40 άτομα κάθε μήνα στις βασικές έννοιες της επιχειρηματικότητας στο πρόγραμμα STARTAB με το King’s Trust International. Για το μέλλον, τομή θεωρώ τη δημιουργία του Corallia Ventures, ενός ταμείου που επενδύει σε startups και στη μεταφορά τεχνολογίας, ώστε η καινοτομία να προκύπτει από τις ανάγκες της αγοράς. Σύντομα θα ανακοινώσουμε τις πρώτες επενδύσεις μας σε εκπληκτικές καινοτομίες που έχουμε ανακαλύψει στα πανεπιστήμιά μας και στα ερευνητικά μας κέντρα».
Ενα ταξίδι στον Αρη
Σε τι υστερούμε; «Στην Ελλάδα υπάρχει ισχυρή ερευνητική δραστηριότητα, εξαιρετικά ταλέντα, υψηλό επίπεδο βασικών γνώσεων και ευέλικτο μυαλό. Ομως μας λείπουν τα καλά παραδείγματα και η ανάδειξή τους, όπως και κρίσιμες υποδομές στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα. Πάσχουμε από μυωπία σκοπού – συχνά αποτέλεσμα δημόσιων προκηρύξεων και όχι ως απάντηση σε πραγματικές ανάγκες της αγοράς.Ομως καινοτομία σημαίνει να δίνεις λύση σε μια υπαρκτή πρόκληση. Επίσης, δεν είμαστε επαρκείς στη διαχείριση έργων και ανθρώπινου δυναμικού και στον επαγγελματισμό. Μας λείπει η ουσιαστική εφαρμογή της λεγόμενης τετραπλής έλικας στους τομείς προτεραιότητας. Τα επενδυτικά κεφάλαια, όπως το Corallia Ventures, θα αλλάξουν το τοπίο».
Τι πεθαίνει και τι αναμένουμε να γεννηθεί; «Πεθαίνει ο παλιός κόσμος της περιορισμένης πρόσβασης στην πληροφορία, οι παραδοσιακοί τρόποι επικοινωνίας και η απομόνωση. Γεννιέται ένας κόσμος παγκόσμια διασυνδεδεμένος, όπου η τεχνολογία και η καινοτομία θα παίζουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στην καθημερινότητά μας. Τεχνητή νοημοσύνη, νέες μέθοδοι εκπαίδευσης, προσωποποιημένη ιατρική. Στα επόμενα 50 χρόνια, ένα ταξίδι στον Αρη θα είναι όπως ένα ταξίδι στη Νέα Υόρκη».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε στο εστιατόριο Enso στο Μαρούσι, όπου απολαύσαμε σπαγκέτι και ριζότο μαζί με ένα ποτήρι κρασί. Ο κ. Σάντσες επέμεινε να προσφέρει το γεύμα. Μιλήσαμε για το αγαπημένο του πρόγραμμα, «Start a business», του βασιλιά Καρόλου του Ηνωμένου Βασιλείου, «σ’ αυτό εκπαιδεύουμε 40 νέους κάθε μήνα». Είπαμε για την αγάπη του για το Διάστημα. «Με μαγεύει για τις απέραντες δυνατότητες και τα μυστήρια που περιέχει. Η εξερεύνηση του σύμπαντος ανοίγει νέους ορίζοντες κατανόησης για τη θέση μας στον κόσμο».
Ομως και για τα ταξίδια στη Γη. Εχει ταξιδέψει σε 77 χώρες και θέλει να τις επισκεφθεί όλες. «Δεν κάνω μεγάλες διακοπές τον Αύγουστο, όμως φεύγω από λίγο σχεδόν κάθε μήνα». Διερευνά και απολαμβάνει με τις ομάδες που έχει συγκροτήσει, το κρασί «για την καρδιά» και το τένις «για το σώμα».
