Βιώνουμε το τελευταίο διάστημα την απόλυτη κυριαρχία του ταλαιπωρημένου δημόσιου λόγου. Η παντοδυναμία του οποίου έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον αναξιοπιστίας, τσουβαλιάζοντας όσους ασχολούνται με τα κοινά και φιμώνοντας κάθε φωνή σύνεσης και λογικής.
Τι κυριαρχεί στη σημερινή δημόσια εικόνα και λόγο;
Από τη μια αυτοί που παρουσιάζουν την εύληπτη από τις μάζες εικόνα, την πολιτική υποκουλτούρα. Ενίοτε ευχάριστη, αλλά σε μεγάλη και συνεχή δοσοληψία εξαιρετικά επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία.
Από την άλλη ο ρηχός λόγος, της ατάκας και της φανφάρας, με μοναδικό σκοπό να προκαλέσει τον κόσμο να ασχοληθεί με ένα πρόσωπο που δεν έχει να πει τίποτα περισσότερο από εξυπνακισμούς, ταχείας κατανάλωσης και χαμηλών θερμίδων. Κυριαρχεί η πιασάρικη λεζάντα των λίγων λέξεων κάτω από μια φωτογραφία, το σχόλιο των 20 δευτερολέπτων στην κάμερα.
Ο πολιτικός κόσμος έμαθε έτσι να ζει με τα επιτυχημένα πρότυπα του ναρκισσισμού και της μεγαλομανίας. Προσαρμόστηκε στη μάχη της ατάκας, που ταιριάζει στις απαιτήσεις ενός επικοινωνιακού συστήματος το οποίο αρνείται να σκαλίσει λίγο πιο κάτω από την επιφάνεια, να ασχοληθεί με τον πολιτικό λόγο και τους πολιτικούς που αναλύουν, που προτείνουν. Που χρησιμοποιούν επιχειρήματα και αριθμούς.
Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας φαίνεται να έχουν πανικοβληθεί από την έλλειψη ουσιαστικής επαφής με τον κόσμο. Ψάχνουν αγωνιωδώς τρόπους να ανακτήσουν τον αμφίδρομο χαρακτήρα τους. Και προσπαθούν να διατηρήσουν τη χαμένη τους επιρροή με τους ίδιους -σχεδόν πάντα- φιλοξενούμενους μέσα σε μια ατμόσφαιρα πολιτικοθεατρικής παράστασης.
Βρισκόμαστε πλέον σε ένα στάδιο μετά τον λαϊκισμό, στη φάση της πλήρους αποδόμησης της πολιτικής σκέψης, του πολιτικού λόγου. Στο πολιτικό junk food. Η απίστευτη προβολή των εξυπνακισμών σε βάρος της ουσίας και η διαρκής μάχη για την αναπαραγωγή της επιτυχημένης ατάκας, με το ντόμινο της αναδημοσίευσης μέσω των καναλιών κοινωνικής δικτύωσης και μέσα από αμφιβόλου ποιότητας «δημοσιογραφικά» πονήματα ή εκπομπές δήθεν σάτιρας (που «παίζονται» πλέον παντού και συνέχεια), έχουν ως αποτέλεσμα τον αφανισμό της πολιτικής πρότασης.
Στο απυρόβλητο, όμως, δεν μπορεί να μείνει ούτε ο πολίτης. Η υπερπροσφορά άχρηστης πληροφορίας, που δεν περνά από κανένα δημοσιογραφικό φίλτρο και δεν αξιολογείται παρά με μόνο κριτήριο τα κλικ, τα likes, τα νούμερα τηλεθέασης και ακροαματικότητας κούρασε, αλλά και εκμαύλισε. Από τον εθισμό στους φτηνούς εντυπωσιασμούς κατάντησε να είναι καταναλωτής μόνο των εύληπτων κειμένων, της προκλητικής εικόνας και του τσιτάτου. Με τον μεστό πολιτικό λόγο, το επιχείρημα και τη νηφαλιότητα να καλύπτονται από τον κουρνιαχτό της ατάκας, το tweet των 140 χαρακτήρων.
Και κάπως έτσι φτάσαμε να κάνουμε επιλογές και εκλογές, στις οποίες τον πρώτο λόγο έχει το μιντιακό star system, με τις πολιτικές περσόνες να προβάλλονται πανταχόθεν και να κερδίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, δίχως να έχουν το παραμικρό πολιτικό υπόβαθρο.
Το κοινό του θεάτρου και του κινηματογράφου πλέον είναι μικρότερο. Μάλλον το απορροφά το ιδιότυπο χαρμάνι ενημέρωσης – διασκέδασης των μέσων προβολής (και δυστυχώς όχι ενημέρωσης). Και στο πολιτικό σούπερ μάρκετ που δημιουργήσαμε, η ποιότητα υπέκυψε στη χαμηλή τιμή, στην προσφορά – κράχτη. Μόνο που στα σούπερ μάρκετ, μετά την απομάκρυνση από το ταμείο και το άνοιγμα του προϊόντος, ουδέν λάθος αναγνωρίζεται…
* Ο κ. Κωνσταντίνος Ζέρβας είναι πολιτικός μηχανικός και δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης.
