Σπάνια στη χώρα συμβαίνουν πρωτοποριακά άλματα. Ενα από αυτά ήταν η ψήφιση στη Βουλή, το 2011, με συντριπτική πλειοψηφία, του νέου νόμου λειτουργίας των πανεπιστημίων (γνωστού ως νόμος Διαμαντοπούλου από το όνομα της εμπνεύστριάς του). Η στόχευση του νόμου ήταν σωστή, επέφερε όμως ουσιώσεις αλλαγές στη λειτουργία των ΑΕΙ;
Ο κάθε καλόπιστος μπορεί να δει ότι από τους τρεις βασικούς στόχους του νόμου επιτεύχθηκαν οι δύο. Ποιοι; Πρώτον, αποκατέστησε την πραγματική έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου: επανέφερε το άσυλο στην ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, όχι στη διάπραξη παρανόμων πράξεων. Δεύτερον, με την κατάργηση της συμμετοχής των φοιτητών στα εκλεκτορικά σώματα περιόρισε τη συναλλαγή και την εξ απαλών ονύχων διαφθορά των επίδοξων νέων επιστημόνων Η συναλλαγή ήταν δομικό στοιχείο του παλαιού «συμμετοχικού» καθεστώτος, καθότι οι διοικούντες, προσπαθώντας να κρατήσουν τις θεσούλες τους, εκμαύλιζαν τους φοιτητές (μέσω των διαύλων εκπροσώπησης των φοιτητών στα πανεπιστημιακά όργανα) και οι φοιτητές προσπορίζονταν οφέλη χωρίς να τα αξίζουν, όπως υποτροφίες, διδακτορικά και, γιατί όχι, μια πανεπιστημιακή θέση αργότερα. Η «συμμετοχή» εξέπεσε σε αμοραλιστική συναλλαγή.
Ωστόσο, ενώ ο νόμος περιόρισε τη συναλλαγή μεταξύ φοιτητών και καθηγητών, δεν σταμάτησε το αλισβερίσι μεταξύ ανώτερων και κατώτερων βαθμίδων του διδακτικού-ερευνητικού προσωπικού (ΔΕΠ), κάτι το οποίο είναι καταστροφικό για το μέλλον του πανεπιστημίου. Με τον νέο νόμο, οι διοικητικές αρχές (πρυτάνεις, κοσμήτορες, πρόεδροι) εκλέγονται από τις κατώτερες βαθμίδες του ΔΕΠ, δεδομένου ότι τα μέλη τους είναι η πλειοψηφία. Η κακοδαιμονία φάνηκε από τις πρώτες εκλογές των εσωτερικών μελών (δηλαδή των μελών ΔΕΠ που υπηρετούν στο πανεπιστήμιο) στα Συμβούλια Διοίκησης των μεγαλύτερων πανεπιστημίων της χώρας. Ποιοι εκλέχθηκαν; Εν πολλοίς, πρώην πρόεδροι ή εν ενεργεία πρόεδροι, ή και πρώην αντιπρυτάνεις, δηλαδή αυτοί που είχαν έτοιμη την πελατεία τους!
Ο συντάκτης του αρχικού νόμου, δηλαδή του νόμου όπως αρχικά κατατέθηκε στη Βουλή, πριν από τις μεταβολές που υπέστη για να ψηφιστεί, προκειμένου να περιορίσει τη συναλλαγή μεταξύ μελών ΔΕΠ, προνοούσε όπως οι διοικητικές αρχές του πανεπιστημίου να επιλέγονται από υποψηφίους από άλλα πανεπιστήμια και εξωπανεπιστημιακούς φορείς. Στη συνέχεια, τα διοικητικά αυτά όργανα θα είχαν την αρμοδιότητα να επιλέγουν κοσμήτορες ή προέδρους σχολών, θα τους επόπτευαν και, σε περίπτωση μη τήρησης ή παραβίασης του νόμου, θα τους έπαυαν.
Οι προοδευτικές αυτές προτάσεις για το πανεπιστήμιο απαλείφθηκαν από το τελικό κείμενο του νόμου Διαμαντοπούλου, διαφορετικά δεν θα συναντούσε την αποδοχή των κομμάτων που τελικά το ψήφισαν, κι έτσι οδήγησαν σε ένα σύστημα συναλλαγής πολύ χειρότερο από το προηγούμενο. Επιπλέον ο νέος νόμος, όπως ψηφίστηκε, είναι χειρότερος από αυτόν που αντικατέστησε, αφού δεν προβλέπει ορισμένο αριθμό θητειών των μελών ΔΕΠ για τα διοικητικά όργανα, όπως προβλεπόταν από τον προηγούμενο νόμο.
Σε τι θα οδηγήσει η συναλλαγή μεταξύ ανώτερων και κατώτερων βαθμίδων των μελών ΔΕΠ; Θα πριμοδοτήσει την «ενδογαμία», δηλαδή την εξέλιξη ή κατάληψη θέσεων μελών ΔΕΠ μόνον από τους ήδη υπηρετούντες σε αυτά, και θα αποκλείσει την προσέλκυση αρίστων επιστημόνων τόσο από την ημεδαπή όσο και από την αλλοδαπή. Ετσι, η μετριοκρατία θα γιγαντωθεί και η ανταγωνιστικότητα του πανεπιστημίου θα μειωθεί.
Για να βελτιωθεί ο νόμος για τα πανεπιστήμια και να εξαλειφθεί η συναλλαγή, το υπουργείο Παιδείας πρώτα πρέπει να περιορίσει δραστικά, με νόμο, τον αριθμό θητειών των μελών ΔΕΠ σε διοικητικές θέσεις και το δικαίωμα επανεκλογής του ιδίου ατόμου στην ίδια θέση. Η κυριότερη τροποποίηση του νόμου όμως θα είναι να γίνεται η επιλογή (όχι εκλογή) των διοικούντων (πρυτάνεων, κοσμητόρων, προέδρων) μόνο από τα μέλη ΔΕΠ των δύο ανώτερων βαθμίδων. Ετσι, διασφαλίζονται η ευθύνη και η λογοδοσία. Οι τροποποιήσεις αυτές απαιτούν, φυσικά, να έχει η πολιτική ηγεσία όραμα και να αγνοεί το πολιτικό κόστος. Το αφήνουμε στην κρίση σας, αν διαθέτουμε τέτοια ηγεσία ή αν πρόκειται σύντομα να αποκτήσουμε.
* Ο κ. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής. Ο κ. Χαράλαμπος Σ. Ρούσσος είναι ακαδημαϊκός.
