Αν το ζητούμενο των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν η εμπέδωση μίας νέας ψυχολογίας για την Αθήνα, τότε μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Αρκεί μία βόλτα στο κέντρο της πόλης, όταν πέσει ο ήλιος: χωρίς μεγάλη προσπάθεια, διαισθάνεσαι την αλλαγή στο κλίμα. H «νέα Αθήνα» είναι «θέμα» στις παρέες, στα δελτία ειδήσεων, στις εφημερίδες. Κι όπως συμβαίνει συχνά, το ελληνικό ταμπεραμέντο μας παρασύρει κι εδώ σε υπερβολές? πως είναι δυνατόν σε δύο εβδομάδες να άλλαξαν όλα τόσο κι από την αγαπημένη μας καταστροφολογία να φτάσαμε στο άλλο άκρο της απόλυτης ευφορίας; Κι οι υπερβολές, όμως, χρειάζονται, καθώς φαίνεται: αντανακλούν το μέγεθος της επιθυμίας των κατοίκων αυτής της πόλης για αλλαγή, εκτονώνουν ισχυρές ποσότητες πολύχρονης καταπίεσης και απογοήτευσης. Αν υπάρχει λοιπόν ένας πραγματικός λόγος για τον οποίον θα πρέπει να αισθανόμαστε καλά δεν είναι τόσο οι νέοι κόμβοι ή ένας καινούργιος σταθμός του μετρό, αλλά ο πανηγυρικός ενταφιασμός της αδιέξοδης αυτής λογικής. Και η Αθήνα δεν είχε άλλο δρόμο: ο βίαιος εκσυγχρονισμός της την τοποθετεί μετά βίας εκεί που βρίσκονται οι μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες. Για παράδειγμα, η συγκρίσιμη πληθυσμιακά Μαδρίτη διαθέτει δέκα γραμμές μετρό ενώ στην πρόσφατη αξιολόγηση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής πήρε καλύτερο βαθμό στον τομέα των δημόσιων συκοινωνιών από το Λονδίνο ή τη Μόσχα, συνυποψήφιές της στη «μάχη» για το χρίσμα της διοργανώτριας πόλης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012. Και δεν θα ξεχάσω μία αφίσα στους δρόμους της ισπανικής πρωτεύουσας πριν από λίγα χρόνια: «Μαδρίτη: κάθε μέρα καλύτερη».
Η αλλαγή του κλίματος είναι ένα πρώτο, ισχυρό «όπλο» αλλά δεν αρκεί. Μοιραία, όταν τα φώτα της γιορτής σβήσουν και η πόλη επιστρέψει στους κανονικούς της ρυθμούς, οι Αθηναίοι θα υποχρεωθούν να αναμετρηθούν με μία πραγματικότητα λιγότερο ειδυλλιακή. H διαφορά σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα δεν είναι αμελητέα: αφενός οι υποδομές της πρωτεύουσας έχουν ενισχυθεί εντυπωσιακά, αφετέρου έχουμε στη διάθεση μας μία πολύτιμη δεξαμενή, φρέσκιας, κατεκτημένης γνώσης προς αξιοποίηση. H αναπάντεχα ομόθυμη υπακοή των Αθηναίων στα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας μπορεί να αποδίδεται στην παλλαϊκή επιθυμία για επιτυχία των Αγώνων αλλά δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι η αποδοχή θα ήταν τόσο ευρεία αν οι πολίτες δεν είχαν στη διάθεσή τους τόσες πολλές εναλλακτικές επιλογές δημόσιας συγκοινωνίας. Ας σκεφθούμε πώς θα ήταν η ζωή μας αν στη θέση των ολυμπιακών λωρίδων βλέπαμε από το φθινόπωρο λεωφορειολωρίδες. Το σενάριο ακούγεται εφιαλτικό για τους ιδιοκτήτες I.X. αλλά αναλογιστείτε τι τεράστια ώθηση θα μπορούσε να δοθεί στα μέσα μαζικής μεταφοράς: υψηλές ταχύτητες, μεγαλύτερη συχνότητα δρομολογίων, νέοι επιβάτες. Κι εδώ που έχουμε φτάσει, το ξέρουμε όλοι, δεν υπάρχει άλλη λύση.
Ομως, ό,τι κάνει την Αθήνα διαφορετική αυτές τις μέρες, είναι εν δυνάμει «κινητή περιουσία» της πόλης. Τα καλοφτιαγμένα πεζοδρόμια, οι ανακαινισμένες πλατείες (κρατάμε τα «ευτυχή» παραδείγματα), τα μεταμεσονύχτια δρομολόγια των μέσων μαζικής μεταφοράς, ο πολύχρωμος στολισμός της πόλης, τα αναπάντεχα διαδραστικά «χάπενινγκ» εκεί που δεν το περιμένεις, οι χαμογελαστοί εθελοντές στο δρόμο, μας προκαλούν να αναλογιστούμε πόσο καλύτερη, πόσο πιο ελκυστική μπορεί να είναι η ζωή στην Αθήνα. Και το ερώτημα: η επομένη των Αγώνων θα φέρει κόπωση ή επιτάχυνση στο δρόμο που χαράχθηκε με τόσο κόπο και θυσίες; Θα αξιοποιηθεί η νέα γνώση; Δύσκολη και πρόωρη η απάντηση. Ομως, για πρώτη φορά, η πλειοψηφία των Αθηναίων δύσκολα θα αποδεχθεί κάθε είδους οπισθοδρόμηση. O πήχυς έχει ανέβει.
