Η Αθήνα δεν τραγουδάει μελωδίες, μουγκρίζει. Ζει στις παρυφές της πραγματικότητας μιας μεγαλούπολης του δυτικού κόσμου, σε πεζοδρόμια και γωνίες όπου οι άνθρωποι ξεβράζονται κατά κύματα και κινούνται σχεδόν σαν υπνωτισμένοι.
Και όμως, αυτή την Αθήνα αγαπάει να αποτυπώνει συνήθως η τέχνη, ειδικά στον κινηματογράφο: μια υβριδική πόλη, «με ατμόσφαιρα πυκνή που την καταπίνεις», όπως γράφει η Ελληνοκαναδέζα ποιήτρια Eva H.D. στο σενάριο της μικρού μήκους ταινίας «How to Shoot a Ghost», που δημιούργησε μαζί με τον Αμερικανό σκηνοθέτη Τσάρλι Κάουφμαν – ένα κρυπτικό φιλμ, στο οποίο η ποίηση και μια υπαρξιακή περιπλάνηση στην Ελλάδα συνυπάρχουν.
Για να τον πείσει να έρθει στην Αθήνα και να γυρίσει μια ταινία για αυτή τη χώρα που καθόλου δεν γνώριζε, του έστειλε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα-πρόσκληση με φωτογραφίες που τράβηξε η ίδια ζώντας εδώ. Του έγραψε: «Γιατί να μην κάνουμε την ταινία μας στην Αθήνα; Εδώ υπάρχουν όλα τα καλά πράγματα (κατά λέξη: all the good stuff): Γκράφιτι στους τοίχους, γάτες, νεκρά περιστέρια…». Εννοούσε ίσως πως εδώ μπορεί να δει κανείς να διασταυρώνεται η Ιστορία με τα υπολείμματά της. Υπάρχουν «τα μάρμαρα και από κάτω το δέρμα της πόλης, ένας σάκος χωρίς κόκαλα», ακούγεται να λέει ο αφηγητής στην ταινία.
Κάθε στιγμή του «How to Shoot a Ghost» είναι μια καταγραφή της παροδικότητας, κι όμως οι φωτογραφίες της μας τραβούν πίσω από το χείλος του γκρεμού και μας γλυκαίνουν. Σαν αυτή η γκρίζα ζώνη της αβεβαιότητας να είναι το πιο γόνιμο πεδίο: εκεί όπου οι αντιφάσεις παράγουν δημιουργικότητα.
Η ζωή, άλλωστε, σπάνια υπακούει σε καθαρές κατηγορίες. Δεν είναι ποτέ απολύτως «μαύρη» ή «άσπρη». Οι περισσότερες εμπειρίες εκτυλίσσονται σε μια ενδιάμεση περιοχή, γεμάτη αμφισημίες, μικρές ρωγμές και αντιφατικά νοήματα. Παρ’ όλα αυτά, ο δημόσιος λόγος επιμένει να ζητεί καθαρές απαντήσεις και οριστικά συμπεράσματα. Είναι μια απαίτηση που μοιάζει καθησυχαστική, αλλά στην ουσία παραπλανά. Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη και λιγότερο πρόθυμη να συμμορφωθεί.
Το να ζεις με αμφιβολία δεν συνιστά αδυναμία χαρακτήρα· μάλλον ένδειξη ωριμότητας και ρεαλισμού. Εκεί ακριβώς παρεμβαίνει η τέχνη. Στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στην ποίηση, οι αντιφάσεις δεν εξαλείφονται· συνυπάρχουν και παράγουν νόημα. «Η πόλη είναι μια κοπέλα που ντύθηκε για να πάει στο λάθος πάρτι», λέει η Eva H.D. κι επαναλαμβάνει δύο φορές: «Το να μην ανήκεις πουθενά είναι πατρίδα».
