Πριν από πέντε χρόνια είχα γράψει μια σειρά άρθρων στη Vogue για την εμπειρία μου με την εξωσωματική. Η ανταπόκριση ήταν θερμή, κυρίως από γυναίκες, που μου έγραψαν εμπιστευτικά είτε ότι ήταν και αυτές στη διαδικασία είτε ότι απέκτησαν και αυτές με αυτόν τον τρόπο το παιδί τους. Ηταν κάτι που δεν παραδέχονταν δημοσίως – πολλές ούτε στους δικούς τους.
Οι γυναίκες σήμερα αισθάνονται πιο ασφαλείς να μιλήσουν για την υπογονιμότητα και τις προσπάθειες να κάνουν παιδί, ωστόσο η κυρίαρχη αφήγηση παραμένει ότι «η επιστήμη δεν θα έπρεπε να εμπλέκεται σε αυτά τα πράγματα». Στη δημόσια σφαίρα θα ακούσεις ακόμη γυναίκες να καμαρώνουν που έκαναν παιδί «εντελώς φυσιολογικά». Δεν χρειάζεται παρά να διαβάσει κάποιος τα σχόλια κάτω από την είδηση της περασμένης Τετάρτης, ότι Δανός δότης σπέρματος ενδέχεται να έχει κληροδοτήσει ένα επικίνδυνο γονίδιο σε δεκάδες παιδιά σε όλη την Ευρώπη. «Οποιος μπλέκεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες», είναι το ρεζουμέ.
Φυσικά, αυτή ακριβώς η νοοτροπία ήταν που επέτρεψε για χρόνια την ασυδοσία των κλινικών στην Ελλάδα και διεθνώς. Οσο το να κάνεις παιδί με τεχνητή γονιμοποίηση παρέμενε κάτι… ντροπιαστικό, τόσο οι εμπλεκόμενοι δίσταζαν να μιλήσουν, να καταγγείλουν πρακτικές, να απαιτήσουν διαφάνεια και ασφάλεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν το 2023 ενεργοποιήθηκε το Ηλεκτρονικό Μητρώο Δοτών και Δοτριών Γεννητικού Υλικού της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (που προβλεπόταν με νόμο ήδη από το 2005), διαπιστώθηκε ότι πολλοί Ελληνες δότες είχαν ξεπεράσει το όριο παιδιών που προέβλεπε η ελληνική νομοθεσία (τότε δέκα, σήμερα δώδεκα).
Τα «δυστοπικά» νούμερα της είδησης –ένας άνδρας, δεκάδες παιδιά, πολλαπλές χώρες– κρύβουν τη μεγαλύτερη εικόνα. Την εικόνα ενός κόσμου που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Η υπογονιμότητα επηρεάζει όλο και περισσότερα ζευγάρια, που χρειάζεται να καταφύγουν σε εξειδικευμένες δομές, όπως οι κλινικές εξωσωματικής και οι τράπεζες ωαρίων και σπέρματος. Ομόφυλα ζευγάρια δημιουργούν οικογένειες με την πολύτιμη βοήθεια αυτών των υπηρεσιών, ενώ όλο και περισσότερες γυναίκες δεν περιμένουν πια «κάποιον» για να κάνουν μαζί του παιδιά – προχωρούν μόνες προς τη μητρότητα. Πριν από μερικά χρόνια η μονογονεϊκή οικογένεια προέκυπτε κυρίως από «ατύχημα» (διαζύγιο, χηρεία, εγκατάλειψη), σήμερα γίνεται συνειδητή επιλογή. Σύμφωνα με μελέτη, στο Ηνωμένο Βασίλειο ο αριθμός των single women που χρησιμοποιούν IVF (In Vitro Fertilization) για να κάνουν παιδί έχει τριπλασιαστεί μέσα σε μία δεκαετία. Τίποτα δεν δείχνει ότι η τάση αυτή θα ανακοπεί.
Προσφάτως, άρθρο της βρετανικής Vogue αναρωτήθηκε «Is Having a Boyfriend Embarrassing?» («Είναι το να έχεις αγόρι ντροπιαστικό;») προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων. Το ύφος ήταν προκλητικό, αλλά έκρυβε μια αλήθεια. Οι νεότερες γυναίκες αντιμετωπίζουν με διαφορετικό μάτι τις παραδοσιακές σχέσεις, την ιδέα του ζευγαριού, τον ρόλο του άνδρα στη ζωή τους. Καλύτερα μόνες παρά εγκλωβισμένες σε σχέσεις που δεν τις υπηρετούν, είναι η ιδέα.
Οι υπηρεσίες γονιμότητας δεν είναι πια «περιθωριακές», είναι κομμάτι της νέας κανονικότητας. Οσο πιο γρήγορα το αναγνωρίσουμε, με τόσο μεγαλύτερη ασφάλεια θα φέρνουμε τα παιδιά μας στον κόσμο.
