Στο πλαίσιο του ελέγχου των φερόμενων ως εμπλεκομένων στο σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων, ακούγονται ατάκες σχεδόν απίστευτα καλές. Μέσα σε δευτερόλεπτα γίνονται memes και reels που θεματοποιούν το χάσμα ανάμεσα στους πολίτες και τους ωφελουμένους από τη συντριπτική διαφθορά. Παράγεται νέα γλώσσα ως προς το χρήμα.
Μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ χαρακτηρίζονται ποσά μικρής σημασίας στο πλαίσιο αυτής της εξέτασης. Πολυτελή αυτοκίνητα ως «δώρα», μητρική φροντίδα. Εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ δώρα πάλι ή κάποια αποταμίευση που δεν είσαι σίγουρος και πού την έχεις παραχώσει, αποτέλεσμα του προσωπικού μόχθου των εμπλεκομένων σε πεδία που δεν μπορούν ακριβώς να προσδιοριστούν. Η νικηφόρα κλήρωση σε τυχερό παιχνίδι; Ασήμαντο γεγονός. Οι φουσκωμένοι λογαριασμοί; Κάπου θα παράπεσαν, άγνωστο τι λεφτά είχαν μέσα.
Τα διορισμένα κομματικά στελέχη, ακόμη κι όταν δεν εμπλέκονται σε τόσο βρώμικες καταστάσεις, ζουν σε παράλληλη πραγματικότητα, όπως συμβαίνει σε όλες τις οικονομίες που αποτυγχάνουν ή δυσκολεύονται να θέσουν το κράτος, τις υπηρεσίες της αγοράς και τις δυνάμεις της κοινωνίας στην υπηρεσία της κοινής ωφέλειας.
Στην Ελλάδα του 2025, η καριέρα σε κόμμα αποτελεί ορθολογική, οικονομικώς συμφέρουσα επιλογή. Η απόδοση εξαρτάται από τα ποσοστά του κόμματος και τον βαθμό της εσωτερικής του σήψης, την ικανότητά του να «τοποθετεί». Η τοποθέτηση σε κάποια από τις αμέτρητες αλλόκοτες θέσεις που δημιουργούνται και μετά καταλαμβάνονται με αδιαφανή μέσα αποτελεί λύση ζωής για κάποιους.
Αυτό είναι ένα επίπεδο. Η εμπλοκή σε σκάνδαλα διαφθοράς με ιλιγγιώδη ποσά είναι ένα άλλο επίπεδο. Αλλά εκτός από την ποσοτική και νομική διαφορά (που έχουν τη σημασία τους), δεν ξέρω πόσο μεγάλη είναι η διαφορά σε επίπεδο ηθικής τάξης και δημιουργίας συνειδήσεων/νοοτροπιών. Μπορεί να ’ναι μεγάλη. Δεν ξέρω.
Πάντως οι Ελληνες είναι αποθαρρημένοι. Η διαφθορά αφαιρεί από τους ανθρώπους κίνητρα να εμπλακούν σε ωφέλιμες και παραγωγικές δραστηριότητες. Κατατρώει τους πόρους, φτωχοποιεί. Δημιουργεί καχυποψία, ακόμη και παράνοια. Είναι η αδικία, ανόητε, η αδικία κάνει πολλούς να παύουν να προσπαθούν με ζήλο. Οσοι συμμετέχουν σ’ αυτήν (και δεν χρειάζεται, οπωσδήποτε, να έχουν εμπλακεί σε κάτι σκανδαλώδες) δεν την αναγνωρίζουν ως τέτοια. Αναπτύσσουν μηχανισμούς αυτοάμυνας (την άξιζα τη θέση όπου μ’ έβαλαν, δικαίως λαμβάνω επιδότηση). Σταδιακά χάνουν την επαφή. Μιλούν άλλη γλώσσα. Πώς γίνεται να μη θυμάσαι πόσα λεφτά έχει μέσα ο αποταμιευτικός σου λογαριασμός;
Ετσι, σε κάποια αποστροφή του λόγου μέσα στην Εξεταστική Επιτροπή, ακούστηκε κάτι για ένα «μικρό ποσό». 20.000-25.000 ευρώ. Μικρό συγκρινόμενο με τα κλοπιμαία. Ομως, εγώ αναρωτιόμουν για πόσους Ελληνες είναι όντως «μικρό»; Υπάρχει μια ιδιαίτερη ξιπασιά εδώ που αξίζει να την προσέξουμε. Στον τρόπο που μιλάνε. Στην απαξίωση για τα λεφτά, που είναι λογικό αντανακλαστικό όταν δεν τα ’χεις δουλέψει.
Και τα σκεφτόμουν όλ’ αυτά, δεδομένου ότι αρκετοί άνθρωποι το ’χουν γυρίσει στην ξυλεία και θερμαίνονται καίγοντας σόμπα όπως παλιά, εξαιτίας της ενεργειακής φτώχειας δηλαδή. Ή σκεφτόμουν την πρόσφατη μελέτη της Eurostat (People At Risk of Poverty, 2024) που περιλαμβάνει περιοχές της Δυτικής Ελλάδας και συνοριακά νησιά στα μέρη με υψηλό κίνδυνο φτώχειας. Μάλιστα η Ελλάδα είναι από τα κράτη-μέλη που σταθερά σκοράρουν ψηλά στους δείκτες φτώχειας μεταξύ εργαζομένων (Eurostat, In- Work At Risk Of Poverty Rate, 2024), το ποσοστό της υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Για πόσους από εμάς θα ήταν «λίγες» οι 25.000 ευρώ; Το Λόττο; Υπάρχει ιδιαίτερη αισχρότητα και αντικοινωνική περιφρόνηση στον τρόπο που μιλάνε για το χρήμα διάφορα κομματικά στελέχη, απ’ όσους παρασιτούν στις υπηρεσίες του Δημοσίου, στα υπουργεία και στις γραμματείες μέχρι αυτούς που ελέγχονται για ένα οργιώδες σκάνδαλο κατασπατάλησης πόρων. Μα, οι ξενιστές φταίνε, επιτέλους, που η ζωή τους δεν είναι τόσο χυμώδης;
