Oταν οι Ευρωπαίοι λιγοψυχούμε, φοβούμενοι πως η μεγάλη μάχη της ενοποίησης χάνεται, είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι ο κλονισμός αυτός οφείλεται –σε μεγάλο βαθμό– στη συμπαιγνία δύο ανθρώπων των οποίων οι προσωπικότητες και συμπεριφορές είναι εντελώς ασύμβατες με το σημαντικότερο πείραμα ειρηνικής συνύπαρξης που γνώρισε ο κόσμος. Πρέπει να ρωτήσουμε εαυτούς εάν θα αφήσουμε να πέσει το κάστρο της φιλελεύθερης δημοκρατίας τόσο εύκολα ή αν θα προστατεύσουμε όσα κληρονομήσαμε για να τα παραδώσουμε βελτιωμένα σε αυτούς που θα μας διαδεχθούν. Η συγκυρία είναι δύσκολη, και το γεγονός ότι αυτή την εποχή βρίσκονται στην εξουσία ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν περιπλέκει τα ενδογενή προβλήματα, καθιστώντας τα θανάσιμες απειλές. Εάν οι ΗΠΑ παρέμεναν σταθερός σύμμαχος, εάν η Ρωσία δεν επεδίωκε την ανασύσταση της αυτοκρατορίας της, εάν ακροδεξιές δυνάμεις δεν είχαν ριζώσει εντός Ευρώπης, τότε οι αναμενόμενες εντάσεις της ενοποίησης θα ήταν πιο εύκολα διαχειρίσιμες. Τώρα, ο Τραμπ και ο Πούτιν εκμεταλλεύονται τις δυνάμεις της διάλυσης, ενισχύοντάς τες με χρήματα, αντιδημοκρατικές ιδέες και δηλώσεις υποστήριξης. Και αυτές ενισχύουν την επιρροή των Τραμπ και Πούτιν.
Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε πως, ουσιαστικά, το κακό για την Ευρώπη προέρχεται από δύο ανθρώπους και πως μια ένωση σχεδόν 500 εκατ. οφείλει να έχει το σθένος να αντισταθεί.
Από την πρώτη προεδρική θητεία του, ο Τραμπ έδειξε πως θεωρεί εχθρό την Ε.Ε., πως θα κάνει ό,τι μπορεί για να τη διαλύσει. Σημαντικό μέρος αυτής της επίθεσης είναι η δήθεν ανησυχία του για τον «γνήσιο» ευρωπαϊκό πολιτισμό, για την «ελευθερία της έκφρασης» και για ό,τι άλλο συνδράμει στην ενίσχυση των κινημάτων που αντιτίθενται στις αξίες της Ενωσης. Στη δεύτερη θητεία του, ο Αμερικανός πρόεδρος χρησιμοποιεί την απειλή του Πούτιν προς την Ευρώπη για να πουλάει όπλα στους Ευρωπαίους (και στην Ουκρανία, με ευρωπαϊκά χρήματα), ενώ την ίδια ώρα απεργάζεται τη διάλυση της Ενωσης και την κηδεμονία των ΗΠΑ επί των χωρών-μελών της. Αυτή η πολιτική φαινόταν εδώ και καιρό. Τώρα πήρε επίσημη μορφή. Στην «Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ» που δόθηκε στη δημοσιότητα την Πέμπτη, παρουσιάζονται οι παράμετροι της πολιτικής του Τραμπ εναντίον της Ε.Ε., ως μέρος του εγχειρήματος «να εξασφαλιστεί ότι η Αμερική θα παραμείνει το σπουδαιότερο και πιο επιτυχημένο έθνος της ανθρώπινης ιστορίας, και η εστία της επί Γης ελευθερίας». Δίπλα στην ιστορική επιτυχία των ΗΠΑ, το έγγραφο 33 σελίδων παρουσιάζει την Ευρώπη ως αδύναμη, απειλούμενη με «πολιτισμικό αφανισμό» εάν δεν βοηθηθεί να αντισταθεί στη «σημερινή πορεία». Οι ΗΠΑ του Τραμπ αγκαλιάζουν τη θεωρία συνωμοσίας που ισχυρίζεται ότι σε λίγα χρόνια η μετανάστευση θα έχει αλλοιώσει τις χώρες της Ευρώπης σε τέτοιο βαθμό που «εάν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, η ήπειρος δεν θα αναγνωρίζεται σε 20 ή λιγότερα χρόνια». Οι ΗΠΑ πρέπει να «στηρίξουν τη γνήσια δημοκρατία, την ελευθερία της έκφρασης και την αμετανόητη υπερηφάνεια στον ξεχωριστό χαρακτήρα και ιστορία των ευρωπαϊκών εθνών», λέει το κείμενο. Τα φαινομενικά κολακευτικά λόγια δεν στοχεύουν στην ενίσχυση της δημοκρατίας αλλά στην ενίσχυση των εχθρών της – των θαυμαστών του Πούτιν και του Τραμπ. Παρόμοια στήριξη είχε προσφέρει σε αυτές τις δυνάμεις ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, τον Φεβρουάριο.
Στη μακρά πορεία τους, τα έθνη και οι χώρες της Ευρώπης έχουν αντιμετωπίσει μεγαλύτερα προβλήματα από τον Πούτιν, τον Τραμπ και την άνοδο της μισαλλοδοξίας στο εσωτερικό τους. Ο συνδυασμός των τριών, όμως, αυξάνει τον βαθμό της απειλής. Τέτοιες στιγμές είναι χρήσιμο να θυμόμαστε την ευθύνη μας να αντισταθούμε στις δυσκολίες. Να θυμόμαστε πως, ουσιαστικά, το κακό προέρχεται από δύο ανθρώπους, και πως μια ένωση σχεδόν 500 εκατομμυρίων οφείλει να έχει το σθένος να αντισταθεί, να αντέξει.
