Εχει καταγραφεί ο παρακάτω διάλογος μεταξύ Στάλιν και Ιντεν προς το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στάλιν: «Ο Χίτλερ είναι ιδιοφυΐα, αλλά δεν ξέρει πότε να σταματήσει». Ιντεν: «Ξέρει κανείς πότε πρέπει να σταματήσει;». Στάλιν: «Εγώ!».
Πώς αποτυπώθηκε αυτή η θέση του Στάλιν μέσα στην Ιστορία; Το 1948 θα διεξάγονταν εκλογές στην Ιταλία μέσα σε πρωτοφανή ένταση, που έφερνε τη χώρα στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου. Τότε ο Παλμίρο Τολιάτι συνάντησε κρυφά τον πρέσβη της Σοβιετικής Ενωσης σε ένα δάσος λίγο έξω από τη Ρώμη για να πληροφορηθεί την αντίδραση της Μόσχας σε περίπτωση που οι εξελίξεις στην πατρίδα του οδηγούσαν σε εμφύλια σύγκρουση.
Ο Μολότοφ απάντησε άμεσα: η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος των Μπολσεβίκων επιτρέπει τη χρήση όπλων μόνον για αυτοπροστασία. Ενοπλη εξέγερση δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον στοιχείο; Το συγκεκριμένο τηλεγράφημα στάλθηκε στη Ρώμη την ίδια μέρα που η Σοβιετική Ενωση αποδεχόταν τις προτάσεις ειρήνης που είχε υποβάλει η φινλανδική κυβέρνηση. Η ηγετική ομάδα του Κρεμλίνου είχε αντιληφθεί πως αν επέβαλε υπέρ το δέον σκληρά μέτρα στη Φινλανδία, αυτή η στάση θα είχε αρνητικό αντίκτυπο για τα σοβιετικά συμφέροντα σε άλλα σημεία της Ευρώπης.
Ελεγε το κρίσιμο 1948 ο Στάλιν: «Το όλο θέμα είναι ζήτημα ισορροπίας δυνάμεων. Αν μπορείς, επιτίθεσαι. Αν δεν μπορείς, δεν μπαίνεις στη μάχη».
Βρισκόμαστε στο 1948 και ο στρατηγικός στόχος του Στάλιν είναι να κατοχυρώσει τον ζωτικό του χώρο. Σε αυτόν δεν περιλαμβάνεται –αν και θα μπορούσε– η Αυστρία και η Φινλανδία. Το ζήτημα των ορίων αφορούσε το πολιτικό του ένστικτο και αυτό καθόρισε τη θέση αυτών των δύο κρατών στην ενδιάμεση ζώνη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Για την Ελλάδα οι Σοβιετικοί δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό. Οταν ο Κοστόφ με τον Δημητρόφ έθεσαν στον Στάλιν το θέμα της βοήθειας προς τους μαχόμενους Ελληνες κομμουνιστές ως χρέος τιμής, αυτός τους απάντησε: «Δεν έχουμε τέτοιες κατηγορικές προσταγές. Το όλο θέμα είναι ζήτημα ισορροπίας δυνάμεων. Αν μπορείς, επιτίθεσαι. Αν δεν μπορείς, δεν μπαίνεις στη μάχη. Δεν μπαίνουμε στη μάχη όταν το θέλει ο αντίπαλος, αλλά όταν μας συμφέρει». Το δόγμα του Στάλιν εκείνη την κρίσιμη περίοδο ήταν: «Προτιμότερο είναι να προσέχεις παρά να επιτίθεσαι». Ενα δόγμα που διατύπωσε αφού προηγουμένως είχε διαμορφώσει τον δικό του συνασπισμό στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Δυτική Ευρώπη βρισκόταν έξω από το ενδιαφέρον των Σοβιετικών και αυτό το μήνυμα το είχαν λάβει εγκαίρως οι Ιταλοί και οι Γάλλοι κομμουνιστές. Μάλιστα, τον κρίσιμο Φεβρουάριο του 1948, ο Ζντάνοφ άσκησε κριτική στους κομμουνιστές της Αυστρίας διότι στήριζαν την πολιτική τους στην παρουσία του Κόκκινου Στρατού.
Τους έκανε και ένα μάθημα για το τι σημαίνει εθνική ανεξαρτησία. Φαίνεται πόσο δίκιο είχε ο Τραϊάνο Μποκαλίνι όταν, πριν από πέντε αιώνες, έγραφε πως «ακόμα και η ψυχή των τυράννων έχει τον δικό της τύραννο: το συμφέρον».
Για το άρθρο συμβουλεύτηκα το βιβλίο του Κίμο Ρέντολα «Δαυίδ εναντίον Γολιάθ», εκδ. Παπαδόπουλος, 2024.
