Αν το ελληνόφωνο Διαδίκτυο αυτές τις μέρες ήταν μέρος, θα το έλεγαν Σαπίλα. Η Σαπίλα θα ήταν στενή με χαμηλό ορίζοντα. Οι κάτοικοι θα σκάλιζαν τα περασμένα. Οχι με αναστοχαστική διάθεση και δημιουργικότητα, στη Σαπίλα δεν διαβάζουν Adam Tooze (Πολιτική Οικονομία Μίας Κατάρρευσης: Οι Χρηματοπιστωτικές Κρίσεις Που Αλλαξαν Τον Κόσμο, ΠΕΚ). Στη Σαπίλα θέλουν λουτρό αίματος, ξεκατίνιασμα.
Η ζωή στη Σαπίλα είναι κουτσομπολιά, φερσίματα φιδίσια. Μικρό μέρος. Αυτές τις μέρες μασουλάνε σκανδαλοθηρικό περιεχόμενο, γλιτσιασμένα ελληνικά και λειασμένη μη-σκέψη παραμυθιάζοντας εαυτούς πως συζητούν πολιτικά. Η πολιτική έχει βγει από το δωμάτιο. Το δωμάτιο δεν είναι κανονικό δωμάτιο, είναι λαγούμι. Φιλοξενεί ένα θέατρο σκιών. Κανονικοί άνθρωποι τριγυρίζουν σ’ έναν ατέλειωτο λαβύρινθο νοσταλγίας κι αναμασήματος του τραύματος.
Τρώνε τις σάρκες πολιτικών που τους πληγώσανε/προδώσανε. Δεν συγχωρούν. Δεν επουλώνονται. Θέλουν αίμα, χρηματοδοτούν όποιον το χορηγεί. Το παρόν δεν έχει ζουμί, αφού το κατοικούμε. Το παρελθόν όμως, ε, αυτό πια, είναι γεμάτο λαχταριστά κουτσομπολιά, ίντριγκες, πισώπλατα μαχαιρώματα, προδοσίες, ονειροφαντασίες και την ακυρωμένη πιθανότητα όλα να πήγαιναν διαφορετικά. Οι κακοί συγγραφείς λειτουργούν υπολογιστικά: δεν γράφουν αυτό που θέλουν οι ίδιοι, αλλά αυτό που λογαριάζουν πως θέλουν οι άλλοι. Οι Αλλοι, όμως, είμαστε εμείς. Κανένας κακός συγγραφέας δεν θα το παραδεχτεί αυτό.
Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα αυτή η επέλαση της χυδαιότητας. Χαζεύοντας τις προάλλες ένα γερμανικό δίκτυο είδα τον καγκελάριο να επιθεωρεί έναν φούρνο και να επαινεί το καλό γερμανικό ψωμί, ψωμί που δεν βρίσκεις πουθενά αλλού, γιατί οι Γερμανοί αγαπούν το ψωμί τους. Σαν όσοι επιθυμούν να μας ασκήσουν εξουσία, να μας περνούν για εντελώς ηλίθιους πια. Αλλιώς, γιατί μας απευθύνονται σαν σε τετράχρονα με πρόβλημα διάσπασης της προσοχής;
Μήπως είμαστε αυτά τα τετράχρονα; Πώς αλλιώς εξηγείται ότι το πρωί ξυπνάει κανείς και σκέφτεται πως θα ήθελε ν’ ασχοληθεί με το τάδε και το δείνα πράγμα, το μυαλό του, όμως, σταδιακά καταλαμβάνεται από έναν σωρό υπερπληροφόρησης που του επιτίθεται; Μήπως το Διαδίκτυο γίνεται διαρκώς χειρότερο;
Αυτό το ερώτημα θέτει ο Cory Doctorow στο βιβλίο του Enshittification. Δεν μπορώ να μεταφράσω τον τίτλο, γιατί δεν θα δημοσιευθεί το κείμενό μου. Ας πούμε: εκχυδαϊσμός, βρωμοποίηση. Δεν είναι ιδέα σου, λέει ο Doctorow, οι πλατφόρμες είναι χάλια. Μία εκφυλισμένη εκδοχή αυτού που θυμόμαστε. Προσωπικά, θυμάμαι το Ιντερνετ ως μέρος περιπλάνησης και δημιουργικότητας. Εξακολουθώ να έχω μια τέτοια επαφή μαζί του, αλλά μόνον αφότου βάλω τα δυνατά μου να μη σκρολάρω. «Τι ήθελες όντως να κάνεις όταν σήκωνες το καπάκι του λάπτοπ;», λέω στον εαυτό μου, προτού παρασυρθώ.
Γιατί, όμως, τα πράγματα έγιναν τόσο χάλια; Ο Doctorow ισχυρίζεται πως πλέον «περιεχόμενο» είναι οτιδήποτε θα σε κρατήσει κολλημένο στην οθόνη. Ενας τύπος που ξυρίζει τα μαλλιά του, σελέμπριτις, τρόποι παρασκευής κόλλας. Αυτό οφείλεται σε μια σειρά από λόγους που περιλαμβάνουν την υποχώρηση των ανταγωνιστικών πιέσεων προς τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες (είναι ολιγαρχικά ή μονοπωλιακά φέουδα), καθώς και τις λανθασμένες ή ανύπαρκτες αντιδράσεις των ρυθμιστικών αρχών. Οσο χειρότερο, χυδαιότερο και γλιτσερό τόσο το καλύτερο. Ενα κομμάτι του εγκεφάλου μας εργάζεται διαρκώς για να απορρίπτει όλον αυτόν τον θόρυβο.
Γίνονται χαζότερες οι συζητήσεις μας; Το τελευταίο διάστημα, διάφορα έγκριτα περιοδικά (Economist, Time) με αφορμή την υποχώρηση της βαθιάς ανάγνωσης αναρωτιούνται: γινόμαστε τετριμμένοι; Παγιδευμένοι σε επιφανειακές και μικροπρεπείς συναναστροφές; Η καλλιέργεια της «προτίμησης» για βραχύβιο περιεχόμενο ωφελεί μόνον τις τεχνολογικές εταιρείες, οι οποίες, σύμφωνα με τον Doctorow, όλο και ρίχνουν το επίπεδο αυτού που μας προσφέρουν. Εμείς στερούμαστε. Χαλάει το μυαλό μας.
Η υποχώρηση της βαθιάς ανάγνωσης απολαυστικών βιβλίων δημιουργεί συνθήκες για μια μίζερη ζωή που δεν αίρεται ψηλότερα. Προφανώς, απέναντι σ’ αυτό μπορούμε να λάβουμε ενεργητική στάση, ν’ ανακτήσουμε τον έλεγχο. Αρνούμαι να πιστέψω πως το επίπεδο του πολιτικού διαλόγου καθρεφτίζει τα θέματα που όντως μας απασχολούν. Δεν είμαστε όλοι κάτοικοι Σαπίλας. Θυμόμαστε τον ποιητή; Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια.
