«Τον Σεπτέμβριο του 1944, αμέσως μετά την αποχώρηση των γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων, στην πόλη της Πρέβεζας ξέσπασαν σφοδρές και πολυαίμακτες μάχες μεταξύ δυνάμεων του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, που είχαν την διακριτική υποστήριξη των Βρετανών, οι οποίες διήρκεσαν περίπου δέκα ημέρες. Η “Μάχη της Πρέβεζας” ή ο “Εμφύλιος της Πρέβεζας”, όπως έχει καταγραφεί, αποτελεί μαζί με τη “Μάχη της Αθήνας” τις μοναδικές ένοπλες συγκρούσεις σε αστικό χώρο κατά τη μετακατοχική περίοδο». Αυτά γράφει ο Γιάννης Ράγκος στο κεφάλαιο που αφιερώνει στα «Αγνωστα “Δεκεμβριανά” της Πρέβεζας/1944», στο «Ξεχασμένα πρωτοσέλιδα του 20ού αιώνα» (εκδ. Αλεξάνδρεια), βιβλίο που διατρέξαμε την εβδομάδα που μας αφήνει, διάσπαρτο με αφηγήσεις που κάποτε ήταν ειδήσεις στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων αλλά σήμερα έχουν μάλλον ξεχαστεί.
Η εμφύλια σύρραξη που αφηγείται στην ενότητα αυτή ο Ράγκος «ζει» μονάχα στις μνήμες των ιστορικών και, ίσως, σε λίγους κατοίκους της Πρέβεζας. Κατά τα άλλα, είναι ένα άγνωστο, λησμονημένο επεισόδιο από τα εμφυλιοπολεμικά που είχαν ήδη ξεσπάσει εν μέσω της Κατοχής, κυρίως από το 1943, και κορυφώθηκαν μέσα στο 1944.
Στην Πρέβεζα ειδικά, αφού οι Γερμανοί αποχώρησαν απολύτως συντεταγμένα στις 14 Σεπτεμβρίου, λίγες ώρες μετά μπήκαν στην πόλη οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ και την επόμενη μέρα ένοπλοι του ΕΔΕΣ, οι οποίοι μεταφέρθηκαν με βρετανικό πλοίο (τους αποβίβασε στην παραλία Αλωνάκι της πόλης).
Στην αρχή, ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ συνεργάστηκαν – μάλιστα, παρέλασαν από κοινού στην πόλη. Πολύ σύντομα, όμως, άρχισαν οι παρενοχλήσεις από δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ενώ σποραδικά πυρά εξαπέλυσαν και άνδρες του ΕΔΕΣ κατά περιπόλων του ΕΛΑΣ. Η κατάσταση θα κλιμακωθεί μετά τις 19 Σεπτεμβρίου με πυκνά πυρά εκατέρωθεν και με τη χρήση πολυβόλων και πυροβόλων όπλων. Πολύ σύντομα θα αρχίσουν και οι ρίψεις με όλμους. Μεταξύ των πρώτων νεκρών και ένας Βρετανός στρατιώτης.
Οπως γράφει ο Ράγκος, η μεγάλη μάχη δόθηκε γύρω από το 1ο Γυμνάσιο της πόλης, όταν οι ΕΔΕΣίτες περικύκλωσαν το κτίριο (που κρατούσαν ΕΠΟΝίτες), επικράτησαν και αφού εισέβαλαν σε αυτό εκτέλεσαν τους μαχητές της ΕΠΟΝ.
Ο ΕΛΑΣ ετοιμάστηκε να αντεπιτεθεί με σφοδρότητα, όμως η κίνηση δεν πραγματοποιήθηκε. Η Συμφωνία της Καζέρτας ακύρωσε κάθε εχθροπραξία, καθώς όλες οι ανταρτικές ομάδες τέθηκαν υπό τις διαταγές της Ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, η δε Πρέβεζα πέρασε στη δικαιοδοσία του ΕΔΕΣ.
Τα «Δεκεμβριανά» της Πρέβεζας κράτησαν δέκα μέρες και άφησαν πίσω τους 32 νεκρούς του ΕΛΑΣ και 12 του ΕΔΕΣ. Σκοτώθηκαν ακόμα 48 πολίτες. Εληξε γρήγορα· αλλά ο Εμφύλιος μόλις άρχιζε στην πραγματικότητα.
