Κάποιοι αναρωτήθηκαν εύλογα: Προς τι ένα βιβλίο πολιτικής αυτοβιογραφίας και ιστορικής ανακεφαλαίωσης από έναν πολιτικό που φιλοδοξεί να επανέλθει στα πολιτικά πράγματα; Τους λογαριασμούς τους με το παρελθόν τούς κλείνουν συνήθως αυτοί που έχουν φτάσει σε κάποιο τέλος (σταδιοδρομίας ή ζωής), όχι εκείνοι που κάνουν διάλειμμα. Δεν είναι μόνο θέμα παράδοσης, αλλά και ρεαλισμού: το 2015 είναι μόλις δέκα χρόνια πίσω· ο Αλέξης Τσίπρας μπορεί να το αποτιμήσει σε μερικά χρόνια διαφορετικά απ’ ό,τι το αποτιμά τώρα· μπορεί αύριο να μάθει κάτι που χθες δεν γνώριζε. Η ιστορία της ανόδου και της πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ είναι εξαιρετικά νωπή, άρα ανοιχτή ακόμη σε ερμηνείες και επανεκτιμήσεις. Δεν είναι νωρίς να την αποκρυσταλλώσει συγγραφικά ο πρωταγωνιστής της; Το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα ίσως γίνεται πιο κατανοητό εκτός ιστορικού πλαισίου: ο πρώην πρωθυπουργός δεν γράφει για να αποκαταστήσει την αλήθεια μετά μια μεγάλη διαδρομή, αλλά για να προετοιμάσει το προφίλ του για τη διαδρομή που έρχεται. Το βιβλίο είναι η τελική φάση του περίφημου rebranding.
Εκστρατεία συμπάθειας
Από διαρροές που «μαζεύτηκαν» όπως όπως ύστερα από νομικές πιέσεις, προκύπτει ότι, στην «Ιθάκη», ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει μερικούς από τους παλιούς συντρόφους του ως γραφικές προσωπικότητες. Επικαλείται ντροπιαστικά περιστατικά που οι σύντροφοι διαψεύδουν και που λίγα χρόνια πριν ο πρώην πρωθυπουργός ούτε καν θα διανοούνταν να δημοσιοποιήσει (ίσως και να τα θεωρούσε φυσιολογικά). Η επίσημη προδημοσίευση, μάλιστα, ανακαλεί την απόφαση του δημοψηφίσματος ως δημοκρατική πολιτική επιλογή και στρατηγικό εργαλείο διαπραγμάτευσης· μπορεί σε κάποιο άλλο χωρίο ο συγγραφέας να κάνει λόγο και για το κοινωνικό χάος, τον διχασμό και την ασάφεια του δημοψηφισματικού ζητουμένου, πάντως στα προωθητικά αποσπάσματα τέτοιες αναφορές δεν περιλαμβάνονται· είναι και αυτό μια επιλογή. Γίνεται ωστόσο φανερό από την καμπάνια προώθησης του πονήματος ότι, ακόμη κι αν ο Τσίπρας μιλήσει με σκληρότητα για πρόσωπα και καταστάσεις, ο στόχος μάλλον δεν είναι να καλλιεργήσει έχθρες, αλλά να ξανασυστηθεί· είναι σαν να λέει: «Είμαι καλύτερος απ’ ό,τι με θυμάστε – διαβάστε αυτό για να με ξανασυμπαθήσετε».
Δεν ήταν αυτό που νομίζετε
Πώς θα γίνει συμπαθής εκ νέου ο Αλέξης Τσίπρας; Προπαγανδίζοντας την ιδέα πως το καλοκαίρι του 2015 δεν παρακολουθήσαμε ένα πολιτικό φιάσκο, αλλά ένα μελετημένο σχέδιο· εξοικειώνοντάς μας με την άποψη ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν είχαν τρομάξει με τη διγλωσσία, την επιπολαιότητα και την ανευθυνότητά του, αλλά είχαν απλώς σαστίσει μπροστά στην απρόβλεπτη «σκακιστική» μεγαλοφυΐα του· επαναδιατυπώνοντας τη θέση ότι το μνημόνιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ακριβώς μνημόνιο, δεν ήταν παραβίαση της λαϊκής βούλησης όπως αυτή εκφράστηκε και στις εκλογές και στο δημοψήφισμα, αλλά μια διαπραγματευτική νίκη. Λίγο η δεκαετία που πέρασε κατασιγάζοντας τα πάθη, λίγο ο ΣΥΡΙΖΑ που έπαψε να αποτελεί απειλή, κάποιοι θα διαβάσουν τα λόγια του Τσίπρα με δεκτικό πνεύμα. Επηρεασμένοι δε από τις απογοητευτικές επιδόσεις της Ν.Δ., μπορεί και να θεωρήσουν πως ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ κρίθηκε πολύ αυστηρά και αποτελεί, εντέλει, μια παρεξηγημένη φιγούρα.
Πιο όμορφες θάλασσες
Ωστόσο, η καλλιέργεια της πεποίθησης ότι δεν έγινε και τίποτα επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και ότι, στην πραγματικότητα, αυτή η «συκοφαντημένη» περίοδος έθεσε τις βάσεις για την κανονικότητα που έμελλε μετά να εξελιχθεί σε brand του Κυριάκου Μητσοτάκη, έρχεται σε αντίθεση με το αφήγημα της «ρήξης» που επί χρόνια συνόδευε την πολιτική οντότητα Τσίπρα. Αν ο Αλέξης Τσίπρας τα έκανε όλα τόσο σωστά και λελογισμένα, αν και με τη Μέρκελ τα βρήκε, και το «Οχι» του δημοψηφίσματος τίμησε, με ποιον ήρθε τελικά σε ρήξη; Πόσο ριζοσπάστης είναι ένας πολιτικός που γράφει βιβλίο για να διαψεύσει όσους τον περιφρονούν για το κόστος του ριζοσπαστισμού του; Η απάντηση είναι πως ένας τέτοιος πολιτικός δεν είναι ριζοσπάστης. Ενδεχομένως αυτή να είναι η δήλωση που προσπαθεί εμμέσως να κάνει τώρα ο Αλέξης Τσίπρας: ότι είναι πια όσο συστημικός χρειάζεται, ώστε να μας υποσχεθεί ότι η επόμενη φορά του δεν θα έχει περιπέτειες· οι επόμενες θάλασσες θα είναι πιο όμορφες.
Ανοιγμα στο Κέντρο
Eτσι εξηγούνται αρκετά: οι πρόσφατες, σχεδόν ειρωνικές αναφορές του στον σοσιαλισμό που «όσο τον πλησιάζεις, αυτός απομακρύνεται»· η παραίτησή του από το βουλευτικό του αξίωμα· οι υποτιμητικές εκφράσεις του για την αδυναμία της αντιπολίτευσης, ο ισχυρισμός πως «με παλιό διαβατήριο κανένας δεν πρόκειται να περάσει στη νέα εποχή», η αποστασιοποίηση από τους αλλοτινούς συντρόφους και η χρήση νέας γλώσσας, πιο φιλικής στους κεντρώους ψηφοφόρους. Η νέα εποχή του Αλέξη Τσίπρα είναι η εποχή της νέας του απεύθυνσης. Αρκετά ασχολήθηκε με την «αντισυστημική» Αριστερά και τις περίεργες αγκυλώσεις της. Τώρα, ο Αλέξης Τσίπρας ζητάει την έγκριση εκείνων που κάποτε σνόμπαρε: των αδογμάτιστων, των μη φανατισμένων, εκείνων που αλλάζουν απόψεις, που δεν τους φαίνεται περίεργο ένας αριστερός να γίνεται κεντρώος· των «νοικοκυραίων». Για κακή του τύχη, οι νοικοκυραίοι θυμούνται· για καλή του τύχη, δεν κρατούν κακία.
