Ένας άνθρωπος στη Γερμανία, ο Πέτερ Βόλνι, πέρασε σχεδόν τριάντα χρόνια από την πολύτιμη ζωή του προσπαθώντας να πιστοποιήσει την ταυτότητα δύο έργων κλασικής μουσικής. Οι έρευνές του θα μπορούσαν να είχαν οδηγήσει στην τρέλα. Ο Βόλνι, όμως, επέμεινε και χθες τα έργα παρουσιάστηκαν στον Άγιο Θωμά της Λειψίας. Πρόκειται για δύο χαμένα αριστουργήματα του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.
Η Λειψία είναι γνωστή κυρίως για τη μουσική και το Πανεπιστήμιό της που ιδρύθηκε το 1409. Παντού στην πόλη μπορείς να ψηλαφίσεις ίχνη της μουσικής και της φοιτητικής ζωής. Μπορείς να πας να προσκυνήσεις στα μέρη όπου εργάστηκε ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπάχ. Υπάρχει κι ο Γκαίτε φυσικά και οι ταβέρνες σε υπόγειες στοές που ενέπνευσαν κομμάτια του Φάουστ. Υπάρχουν κτίρια του Πανεπιστημίου, φοιτητικές εστίες, καφέ με θεατρικές αναφορές. Είναι, άραγε, καθόλου σημαντικά όλ’ αυτά;
Καθόλου δεν υποτιμώ την προσωπική εργασία του κυρίου Βόλνι. Την αραχνώδη εμμονή του. Την ανατριχίλα του καθώς ένωνε τις τελίτσες που τον οδήγησαν στην πατρότητα του έργου. Ισχυρίζομαι, όμως, ότι απαιτείται κι ένα κατάλληλο κλίμα για τέτοιου είδους ανακαλύψεις. Ένα περιβάλλον περιέργειας, προώθησης της έρευνας και αγάπης για γνώση. Ένα περιβάλλον όπου αντιμετωπίζονται ως απολύτως σημαντικά τα άχρηστα Υψηλά πράγματα σαν κι αυτά: η μουσική του Μπαχ, οι στίχοι του Γκαίτε.
Σε μία συνέντευξή του ο νομπελίστας συγγραφέας Λάσλο Κρασναχορκάι είπε ότι γράφει πρώτα μέσα στο μυαλό του. Εκεί είναι φωλιασμένοι στίχοι του Γκαίτε, τα ομηρικά έπη, οι αρχαίες τραγωδίες και οι μεγάλοι Ρώσοι συγγραφείς. Φυσικά, μέσα στο ίδιο μυαλό υπάρχουν τεράστιες ποσότητες κλασικής μουσικής. Σε τέτοια πράγματα εκτέθηκα, είπε, από μικρός- στην Ουγγαρία, με καθεστώς, με κλειστά σύνορα. Καθώς τα έλεγε αυτά το κοινό ζήλευε. Μπορούσες να το νιώσεις ακόμα και μέσα από το κανάλι του youtube, οι περισσότεροι θα ήθελαν να είχαν μες στο μυαλό τους δυο τρεις στίχους από ποιήματα, αντί για όλη αυτή τη διαρκή σαβούρα που εξουθενώνει.
Το ίδιο ισχύει και για τις πόλεις. Είναι μαγικό να φτάνεις σε μια πόλη και να κεντροθετείται το Πανεπιστήμιο (με προϋπολογισμό μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια) καθώς και η πολιτιστική παράδοση. Η καλλιέργεια της περιέργειας, σ’ ένα συλλογικό επίπεδο, δυστυχώς δεν συγκαταλέγεται στους στόχους που θέτουν οι πολιτικοί, θα έπρεπε, όμως, ειδικά ενόψει της ΤΝ. Η Ελλάδα πιάνοντας σήμα με τον κόσμο με τεράστια χρονοκαθυστέρηση έχει υποτάξει την συζήτηση γύρω από την παιδεία σε μια μάλλον απροσδιόριστη «χρησιμότητα».
Στο κέντρο της Αθήνας βρίσκεις: παμβρώμικα, σαβανωμένα δημόσια πανεπιστήμια με χρηματοδότηση ψίχουλα και πλήρως απαξιωμένους ερευνητές που πρακτικά εξωθούνται στην απελπισία, καθώς και νέα καταστήματα που εμπορεύονται πιστοποιήσεις, σεμινάρια, τεχνικές δεξιότητες, υλικό φροντιστηρίου, πτυχία, τάξεις ενηλίκων κλπ. Πού βρίσκεται η περιέργεια; Το ωφέλιμο κλίμα που κάνει τους ανθρώπους να παθιάζονται και να δημιουργούν;
Όταν βλέπω διεθνείς ερευνητές στην Αθήνα ή παρατηρώντας τα πρόσωπα των ανθρώπων σε μία εκδήλωση, συνειδητοποιώ πως την περιέργεια δεν μπορείς να την ξεκάνεις έτσι εύκολα. Ούτε μπορείς όντως να πείσεις τους πολίτες πως «δεν παράγεται πια πολιτισμός στην εποχή μας» ή πως η τέχνη είναι για κάποια «ελίτ» ή για τους «καλλιτέχνες» (ανατριχίλες). Ο απλός κόσμος φαίνεται ακόμη να πιστεύει πως έχει δικαίωμα στην παιδεία και τον πολιτισμό. Το πολλαπλά εξαθλιωμένο δημόσιο πανεπιστήμιο, όμως, και τα καταστήματα πώλησης πακέτων εκπαίδευσης δύσκολα θα συμβάλλουν στο έργο της δημιουργικής συντήρησης και προώθησης του ελληνικού πολιτισμού.
