«Μια χώρα όπου οι πολίτες οπλοφορούν ελεύθερα, είναι μια χώρα ελεύθερη. Το δικαίωμα οπλοφορίας αποδεικνύει ότι το Κράτος που το αναγνωρίζει είναι ένα φιλελεύθερο Κράτος. Οπως γράφει κι ένας Αγγλος συγγραφέας, εκεί όπου μόνο το Κράτος οπλοφορεί κι έχει στη διάθεσή του τακτικό στρατό, ενώ ο απλός πολίτης είναι άοπλος, η χώρα δεν είναι ελεύθερη. Το πολίτευμά της είναι αυταρχικό και η υποταγή του ατόμου στο Κράτος είναι πλήρης. Αρα σε μια ελεύθερη χώρα, ο πολίτης πρέπει να έχει το δικαίωμα να οπλοφορεί. Χωρίς, όμως, να προκαλεί. Θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να διατηρεί όπλα μόνο για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Το δικαίωμα αυτό πρέπει οπωσδήποτε να αναγνωριστεί στην Ελλάδα γιατί ταιριάζει με το φιλελεύθερο πολίτευμά της. Είναι ένα δικαίωμα που συμβάλλει πάντοτε στην ευταξία και που θα κάνει καλό στη χώρα.»
Αυτά τα έγραψε ένας φιλέλληνας που συμμετείχε στην Επανάσταση του 1821, σε ένα από τα πολλά πολιτικά κείμενα που γράφτηκαν εκείνη την περίοδο από επαναστάτες που αγωνίστηκαν όχι μόνο για την εθνική ανεξαρτησία αλλά και για την οικοδόμηση ενός φιλελεύθερου κράτους στον ελληνικό χώρο.
Είναι προφανές πως το κείμενο απηχεί απόψεις Βρετανών και Αμερικανών διανοουμένων, που είχαν υπερασπιστεί το δικαίωμα στην οπλοκατοχή. Το βασικό επιχείρημά τους ήταν, όπως και στην ελληνική περίπτωση, ότι το δικαίωμα του λαού στην αντίσταση ή ακόμη και στην Επανάσταση, δεν έχει νόημα εάν ο λαός δεν διαθέτει όπλα. Πώς θα αντιμετωπίσεις τον υποψήφιο τύραννο ή θα γκρεμίσεις ένα αυταρχικό καθεστώς εάν δεν είσαι οπλισμένος; Από τη Σχολή της Σαλαμάνκα μέχρι τον Τζον Λοκ και τον Τζέιμς Μάντισον (τον βασικό συγγραφέα του αμερικανικού συντάγματος), είναι προφανές πως το δικαίωμα αντίστασης στην τυραννία θα πρέπει να κατοχυρωθεί με ρεαλιστικό τρόπο.
Το δικαίωμα αυτό στο αμερικανικό σύνταγμα κατοχυρώθηκε με τη Δεύτερη Τροποποίηση (1791), όμως δεν είχε σκοπό να διευκολύνει την αυτοδικία, να εξασφαλίζει αυτοπροστασία ή να αποτρέπει το έγκλημα. Και όμως έτσι κατέληξε, ιδιαίτερα μετά μια ιστορική αλλά ιστορικά λανθασμένη απόφαση του αμερικανικού Ανωτάτου Δικαστηρίου το 2008 (District of Columbia v. Heller).
Το προστατευόμενο έννομο αγαθό ήταν προφανές στον πρώτο Ελληνα που μετέφρασε το αμερικανικό σύνταγμα στο επαναστατημένο Μεσολόγγι, το 1824. Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης, ο θρυλικός δικαστής, ο οποίος αργότερα αρνήθηκε να υπογράψει την καταδίκη σε θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, αντιλαμβανόταν το δικαίωμα στην οπλοκατοχή ως επικουρικό, ως ένα δικαίωμα που επέτρεπε στον λαό να μπορεί να προστατεύσει τα πολιτικά και ατομικά του δικαιώματα, οργανωμένος σε τοπικές πολιτοφυλακές ενάντια σε υποψήφιους τυράννους.
Τα σύγχρονα επιχειρήματα υπέρ της οπλοκατοχής στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού είναι παρωχημένα. Δεν χρειάστηκαν οι Αμερικανοί τα όπλα τους μέχρι τώρα για να επαναστατήσουν. Αντιθέτως, τα αξιοποίησαν για δεκάδες χιλιάδες ανθρωποκτονίες, αυτοκτονίες και ατυχήματα κάθε χρόνο. Είναι πιθανότερο για ένα παιδί ή έναν έφηβο στις ΗΠΑ να σκοτωθεί από πυροβόλο όπλο παρά σε τροχαίο δυστύχημα. Μετά, μάλιστα, τη σφαγή στο λύκειο Κολουμπάιν στο Κολοράντο, τον Απρίλιο του 1999, όταν δύο μαθητές οργάνωσαν ένοπλη επίθεση στο σχολείο τους με 14 νεκρούς, ακολούθησαν δεκάδες άλλες παρόμοιες επιθέσεις σε σχολεία, από άτομα που επιχειρούσαν να την αντιγράψουν.
Επειτα από όλα αυτά, αντί το αμερικανικό κράτος και η Δικαιοσύνη να περιορίσουν τη χρήση των όπλων, την άφησαν σχεδόν ανεξέλεγκτη με σειρά πράξεων και παραλείψεων. Η ατολμία αυτή οφείλεται σε ιδεοληψίες των συντηρητικών και στην ατολμία των φιλελεύθερων πολιτικών, που αποφεύγουν να τα βάλουν όχι τόσο με το λόμπι των κατασκευαστών όπλων όσο με τις λανθασμένες πεποιθήσεις πολλών Αμερικανών. Διότι ένα όπλο στο σπίτι όχι μόνο δεν σε προστατεύει, αλλά τριπλασιάζει τον κίνδυνο ανθρωποκτονίας μέσα στο ίδιο σπίτι με θύμα, στις περισσότερες περιπτώσεις, μέλος της οικογένειας ή φίλο και όχι κάποιον «εισβολέα». Επιπλέον, ο κίνδυνος αυτοκτονίας σε σπίτι με όπλο είναι περίπου πέντε φορές υψηλότερος. Σε μια χώρα που κάθε ύποπτος μπορεί να είναι ένοπλος, οι αστυνομικοί τείνουν να πυροβολούν βιαστικά, με αποτέλεσμα συχνά θανατηφόρα περιστατικά ακόμη και σε επουσιώδεις ελέγχους.
Η ύπαρξη διαθέσιμων όπλων σχεδόν παντού στις ΗΠΑ όχι μόνο δεν μεγιστοποίησε την ελευθερία και την ασφάλεια, αλλά δημιούργησε μια φοβική κοινωνία σε ομηρία. Το παράδειγμα της Κρήτης επιβεβαιώνει πλήρως τα παραπάνω.
*Ο κ. Αριστείδης Ν. Χατζής είναι καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών, και διευθυντής του Εργαστηρίου Πολιτικής και Θεσμικής Θεωρίας και Ιστορίας των Ιδεών στο ΕΚΠΑ.
