Σε μια πρωτεύουσα αναμένει κανείς να νιώσει την κατεύθυνση ενός έθνους, τη στάθμη των κρατικών υπηρεσιών, τον δυναμισμό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, τον αυθορμητισμό της ελεύθερης ζωής. Στην Αθήνα του 2025, καθώς έχει ήδη συμπληρωθεί το 25% του αιώνα μας, αισθάνεται κανείς ότι η πόλη μεταφέρει από χρόνο σε χρόνο εκκρεμότητες και ελλείψεις με μια διάθεση αέναης μετάθεσης στο μέλλον. Ισως αδικούνται όσοι επενδύουν σε αυτήν την πόλη, αλλά όπως μας δείχνει η καθημερινότητα, η Αθήνα χρειάζεται ένα δημιουργικό σοκ. Και μάλιστα ισχυρό. Και το σοκ αυτό δεν είναι απλώς η μετασκευή παλαιών κτιρίων σε ξενοδοχεία, που βεβαίως και αυτό έχει την αξία του, αλλά μια αλλαγή πορείας και σκληρή δουλειά. Η πόλη εμφανίζεται υπανάπτυκτη και προφανώς έτσι θα είναι για να δίνει αυτήν την εικόνα. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι η εντύπωση αυτή θα εντείνεται αν δεν υπάρξουν ριζικές τομές.
Ρωτάω συχνά επισκέπτες στην πόλη μας τι είναι αυτό που τους κάνει την πιο δυσάρεστη εντύπωση. Σε μια συζήτηση ειλικρινή, μετά την πρώτη στρώση της διπλωματικής ευγένειας, ακούς συνήθως τις πιο ουσιαστικές παρατηρήσεις. Και οι πιο πολλοί αρχίζουν να μιλούν τη γλώσσα της αλήθειας όταν τους ενθαρρύνεις ότι αυτό είναι που περιμένεις από αυτούς.
Οι περισσότερες αρνητικές παρατηρήσεις που έχω ακούσει για την Αθήνα αφορούν την οδική κουλτούρα. Τους γεμάτους αυτοκίνητα στενούς δρόμους του κέντρου, τα μηχανάκια παντού, το αίσθημα της ασφυξίας και της αδιόρατης απειλής για τους πεζούς. Μπορεί εμείς να το έχουμε συνηθίσει, αλλά η εικόνα της Αθήνας με τους ξέχειλους από αυτοκίνητα κεντρικούς δρόμους γεννά συνειρμούς μιας απολύτως καθυστερημένης πόλης. Μου έρχεται στον νου αυτόματα η οδός Περικλέους ανάμεσα στο Σύνταγμα και στην Αγία Ειρήνη. Παράδειγμα προς αποφυγήν. Δυσκολεύεσαι βεβαίως να πεις ότι αυτή είναι η κουλτούρα μας και ότι οι περισσότεροι σε αυτήν τη χώρα είμαστε εξαρτημένοι από τα αυτοκίνητά μας είτε λόγω ατομικισμού είτε λόγω κακών δημοσίων συγκοινωνιών. Πώς να εξηγήσεις ότι χρειάζεσαι ατέρμονες ώρες και μεγάλη υπομονή, και μάλιστα σε συνθήκες εκνευρισμού και συνωστισμού; Πώς να πεις ότι το να περιμένεις το λεωφορείο για 20 λεπτά είναι κάτι απολύτως αυτονόητο; Και ότι το μετρό προσφέρει πλέον χειρότερες υπηρεσίες.
Και βεβαίως, μαζί με αυτήν την εικόνα παρακμής στους δρόμους, η Αθήνα μοιάζει μια πόλη υπερβολικά χτισμένη, χωρίς ανάσες και χωρίς πρόθεση να κάνει κάτι γι’ αυτό. Επιπλέον, τα ερειπωμένα κτίρια, οι βρώμικες πολυκατοικίες, οι κάδοι απορριμμάτων και τα γκράφιτι, εντυπωσιάζουν. Οχι βεβαίως ευχάριστα.
Ας έχουμε κατά νουν ότι αυτά τα λένε φίλοι της χώρας μας, όταν τους επιτρέψεις να είναι ο εαυτός τους. Υπάρχουν βεβαίως και όσοι θρέφονται από την κακή κριτική και την ξεστομίζουν χωρίς καν να τους ρωτήσεις, όπως μια συμπαθέστατη κατά τα άλλα Αμερικάνα, που έλεγε πως δεν έχει δει πουθενά πιο βρώμικη και ακατάστατη πλατεία από το Μοναστηράκι. Δεν της έδωσα δίκιο, από πατριωτισμό, αλλά ήξερα την αλήθεια.
