Η βροντερή ανακοίνωση των γιγάντιων δασμών που επέβαλε η αμερικανική κυβέρνηση στις περισσότερες άλλες χώρες του κόσμου έγινε στις 2 Απριλίου του 2025. Ήταν μια εντελώς παλαβή –και ακραία ερασιτεχνική– εξαγγελία, η οποία δικαιολογημένα λιδωρήθηκε παγκοσμίως. Ήταν, επίσης, παράνομη. Την αρμοδιότητα για τις διεθνείς εμπορικές συμφωνίες δεν την έχει ο Πρόεδρος αλλά το Κογκρέσο, όπως όμως έκανε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, η κυβέρνηση Τραμπ επικαλέστηκε έναν άσχετο νόμο περί “έκτακτης ανάγκης” (αυτή τη φορά από το 1970) για να επεκτείνει τη ισχύ του Προέδρου να αποφασίζει από μόνος του, χωρίς έλεγχο ή διάλογο.
Η κίνηση αυτή όμως συνοδεύτηκε και από εξίσου δικαιολογημένη κινδυνολογία για τις προοπτικές της παγκόσμιας αλλά και της αμερικανικής οικονομίας. Ακραίοι δασμοί σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα εμπορίου σημαίνει εκτόξευση των τιμών, αύξηση του πληθωρισμού, μείωση της κατανάλωσης, ύφεση, όλα τα κακά. Αλλά τώρα έχουν περάσει επτά μήνες από τότε. Κι η αμερικανική οικονομία μοιάζει να αντέχει. Τι συνέβη; Έκαναν λάθος οι κινδυνολόγοι; Μήπως είχε δίκιο ο Τραμπ, και οι συνέπειες των δασμών είναι ανεπαίσθητες; Όχι βέβαια. Η απάντηση είναι αρκετά απλή, και αρκετά διδακτική για το πώς διεξάγεται το πολιτικό παιχνίδι στον παλαβό κόσμο μας σήμερα, αλλά και για το πώς μαθαίνουμε τα νέα και επεξεργαζόμαστε πληροφορίες όταν ενημερωνόμαστε κολλήμένοι στους αλγόριθμους των οθονών μας.
Πρώτα απ’ όλα: κάποιες συνέπειες από τους αμερικανικούς δασμούς υπάρχουν ήδη. Πολλά προϊόντα ακριβαίνουν στις ΗΠΑ (τα αυτοκίνητα, κάποια ηλεκτρονικά προϊόντα, τα παιχνίδια) και ο πληθωρισμός, που επί Μπάιντεν έπεφτε, κρατάει γερά. Τα οικονομικά των νοικοκυριών συνεχίζουν να συμπιέζονται. Η ανεργία αυξάνεται. Και “η οικονομία” δεν καλπάζει: το χρηματιστήριο καλπάζει, σχεδόν αποκλειστικά εξαιτίας δέκα εταιρειών τεχνολογίας, χάρη στη σπέκουλα περί τεχνητής νοημοσύνης. Η υπόλοιπη, “πραγματική” οικονομία σύμφωνα με διάφορες αναλύσεις όχι απλά δεν καλπάζει, αλλά βρίσκεται στα πρόθυρα της ύφεσης. Γι ‘αυτό δεν φταίνε μόνο οι δασμοί, βέβαια, αλλά και άλλες ανόητες πολιτικές της κυβέρνησης Τραμπ, όπως η ακραία αντιμεταναστευτική υστερία (που δεν κλείνει μόνο την κάνουλα σε πολύτιμα “παράτυπα” εργατικά χέρια, αλλά και στα νόμιμα). Αλλά όντως, αυτές οι υπαρκτές, σοβαρές επιπτώσεις δεν είναι η καταστροφή που προέβλεπαν οι κινδυνολόγοι τον Απρίλιο. Γιατί δεν ήρθε η καταστροφή;
Μα, επειδή δεν επιβλήθηκαν ποτέ οι δασμοί που εξαγγέλθηκαν τότε.
Οι ανακοινώσεις του Τραμπ με τα αυθαίρετα και ιλιγγιώδη νούμερα (80% η μία χώρα, 60% η άλλη, 145% η τρίτη) κυριάρχησαν σε πρωτοσέλιδα και δελτία ειδήσεων σε όλο τον κόσμο. Αλλά τα δελτία ειδήσεων και τα πρωτοσέλιδα γενικά αμέλησαν στο επόμενο διάστημα να μας ενημερώσουν ότι, τελικά, αυτά τα νούμερα δεν επιβλήθηκαν. Ο Τραμπ ανακοίνωσε 50% δασμούς στις εισαγωγές από το Βιετνάμ, αλλά όταν το Βιετνάμ έσπευσε να δώσει τις απαραίτητες άδειες για να χτίσει ο Τραμπ ένα γήπεδο γκολφ στη χώρα, το νουμεράκι έπεσε στο 25%. “50% δασμοί στο Λεσότο”, έλεγε η ανακοίνωση (το Λεσότο δεν εξάγει σχεδόν τίποτε στις ΗΠΑ), αλλά τελικά στην πράξη οι δασμοί δεν επιβλήθηκαν ποτέ. “145% δασμοί στην Κίνα” έλεγε η βροντερή ανακοίνωση, αλλά μετά ο Τραμπ συναντούσε τον Σι Τζινπίνγκ πίσω από κλειστές πόρτες, και το ποσοστό μαγικά έπεφτε στο 20%. Και δεν είναι μόνο ότι σε πολλές περιπτώσεις τα νούμερα σιωπηρά μειώθηκαν πολύ, ή δεν επιβλήθηκε τίποτε -σε άλλες περιπτώσεις μπήκαν πολλές εξαιρέσεις. Τα κινητά τηλέφωνα, ας πούμε, εξαιρέθηκαν από όλους τους δασμούς. Γι’ αυτό το iPhone 17 που κυκλοφόρησε το Σεπτέμβρη κοστίζει $800 δολάρια και όχι $1500. Στη Βραζιλία επιβλήθηκαν δασμοί 50% και, όντως, εφαρμόστηκαν -αλλά με 700 εξαιρέσεις για τα περισσότερα από τα προϊόντα που εισάγουν από αυτή τη χώρα οι ΗΠΑ.
Όπως έχουμε ξαναγράψει, όλη αυτή η ιστορία με τους δασμούς είναι μόνο εν μέρει μια ιδεοληπτική σταυροφορία ανθρώπων που έχουν αιρετικές ή και παλαβές απόψεις για το διεθνές εμπόριο. Κυρίως είναι κάτι άλλο: ένα εργαλείο για εκβιασμό και διαφθορά. Πολλοί τον Απρίλιο είχαν αψηφήσει την κινδυνολογία, σχολιάζοντας νηφάλια ότι αυτά τα εξωφρενικά νούμερα ήταν απλά μια αφετηρία για “διαπραγμάτευση”. Κατά μία έννοια, είχαν δίκιο. Απλά με το “διαπραγμάτευση” φαντάζονταν διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε κράτη, για την επίτευξη συμφωνιών για το μέγιστο αμοιβαίο όφελος, όπως γινόταν πάντα σε αυτό το επίπεδο. Ο Τραμπ, όμως, δεν είναι σε αυτό το επίπεδο. Δεν είναι πολιτικός. Δεν είναι καν κανονικός “επιχειρηματίας”. Ο άνθρωπος αυτός, τον οποίο στην προηγούμενη σταδιοδρομία του τον πήγαν στο δικαστήριο 4.000 φορές (προμηθευτές, υπάλληλοι, ενοικιαστές, συνεργάτες, φίλοι, η εφορία, γυναίκες), ο άνθρωπος που στους 10 μήνες από τότε που επεναξελέγη έχει βγάλει $3,4 δισ. πουλώντας κρυπτονομίσματα και παίρνοντας δωροδοκίες από εγκληματίες για να τους δώσει χάρη και από ξένες κυβερνήσεις, δεν έβαλε τους δασμούς για να βάλει δασμούς, αλλά για να “πουλήσει” τις εξαιρέσεις, για προσωπικό, ατομικό όφελος.
