Προβλήθηκε φέτος το καλοκαίρι η τελευταία ταινία των αδελφών Νταρντέν «Νεαρές μητέρες» (2025), αλλά δεν συγκίνησε το ελληνικό κοινό. Τι κρίμα! Πιστεύω ότι την ταινία αυτή θα έπρεπε να τη δουν όλοι οι ενεργεία ή δυνάμει γονείς και ότι θα πρέπει να διδάσκεται σε ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, εργαζομένους σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και σε άλλους συναφών ειδικοτήτων. Πέντε νεαρά κορίτσια, η Τζεσικά, η Περλά, η Αριάν, η Ναϊμά και η Ζιλί, έχουν γίνει μητέρες και σμίγουν όλες σε ένα κέντρο φροντίδας εγκύων και νεαρών μητέρων, στη Λιέγη του Βελγίου. Καθεμιά τους κουβαλάει μια βαριά ιστορία: την Τζεσικά την έδωσε σε ίδρυμα η μάνα της μόλις γεννήθηκε και μετά εξαφανίστηκε, και ούτε τώρα που η Τζεσικά την ανακάλυψε θέλει να τη βλέπει· την Περλά, αλκοολική σε απεξάρτηση, την έχει κακοποιήσει ψυχικά η αλκοολική μάνα της, χωρίς να βρει υποστήριξη στη μεγάλη αδελφή της· την Αριάν το ίδιο, την έχει εγκαταλείψει και αυτήν η μάνα της· τη Ζιλί, ναρκομανή σε απεξάρτηση, την έχει βιάσει ο θετός πατέρας της και η μάνα της δεν την πίστεψε όταν της το εκμυστηρεύθηκε, αλλά τη θεώρησε ψεύτρα· μόνο για τη Ναϊμά, μουσουλμάνα, δεν μαθαίνουμε πολλά, τη βλέπουμε λίγο τη μέρα που φεύγει από το κέντρο για να ζήσει με την κόρη της, χωρίς να ντρέπεται που είναι άγαμη μητέρα, τώρα που η μάνα της την έχει αποδεχθεί. Καθένα από αυτά τα νεαρά κορίτσια έχει τραβήξει πολλά, η κοινή πηγή όμως του πόνου τους είναι το βίωμα της εγκατά-λειψης από τη μάνα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι Νταρντέν αντιμετωπίζουν το ζήτημα της μητρότητας, είναι κάτι που τους απασχολεί σταθερά και ζωηρά (βλ. «Το παιδί», 2005, «Η σιωπή της Λόρνας», 2008, αλλά και «Το παιδί με το ποδήλατο», 2011). Το 2007 ο Λικ Νταρντέν άρχισε να κρατάει σημειώσεις σχετικά με δύο πρόσωπα, που έγιναν ο Σιρίλ και η Σαμάνθα της ταινίας «Το παιδί με το ποδήλατο». Οι σημειώσεις αυτές θα αποτελέσουν σιγά σιγά το βιβλίο «Sur l’ affaire humaine» («Για την ανθρώπινη υπόθεση»), Seuil, 2012. Το ερώτημα που απασχολεί τον Λικ Νταρντέν σε αυτό το βιβλίο είναι αν ένα παιδί που υπέστη βία και βίωσε την εγκατάλειψη μπορεί να μη γίνει βίαιο το ίδιο. Στις σελίδες του, ανάμεσα σε πολλά, διαβάζουμε και θαυμάσιες παρατηρήσεις για τη μητρική αγάπη. Δεν θα αντισταθώ να παραθέσω μία από αυτές: «Μια μητέρα ξυπνάει ξαφνικά νιώθοντας ότι το νεογέννητό της πεθαίνει. Φοβάται για αυτό, πετιέται από το κρεβάτι της, βλέπει ότι κοιμάται, το παίρνει στην αγκαλιά της, το λικνίζει τρυφερά, το φιλάει. Τι σημαίνει η συμπεριφορά αυτής της γυναίκας; Είναι μια κρίση άγχους; Κάνει προβολή; Παραληρεί; Και αν είχε ακούσει ένα κάλεσμα βοήθειας του παιδιού της, ένα κάλεσμα μακρινό που μόνο το απόλυτο αυτί της αγάπης μπορεί να ακούσει;» (σ. 104-105)!
Την ταινία των αδελφών Νταρντέν «Νεαρές μητέρες» θα έπρεπε να τη δουν όλοι οι ενεργεία ή δυνάμει γονείς και θα πρέπει να διδάσκεται σε ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και εργαζομένους σε βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Οι Νταρντέν πιστεύουν ότι ο πρωταρχικός δεσμός αγάπης είναι ο δεσμός της μάνας με το νεογέννητο παιδί της, σε αυτόν τον δεσμό γεννιέται και διαπλάθεται η ικανότητα του παιδιού να συνδεθεί αγαπητικά με άλλους ανθρώπους. Αυτός ο πρωταρχικός δεσμός αγάπης κατευνάζει τον φόβο του νεογέννητου (κάθε φόβος είναι τελικά φόβος θανάτου), το ασφαλίζει, λυτρώνει το παιδί από τη βία και το μίσος, το καθιστά ικανό να εμπιστευθεί, να αγαπήσει τους άλλους και την ίδια τη ζωή. Στις κοπέλες της ταινίας αυτός ο δεσμός ή δεν υπήρξε ποτέ ή κόπηκε επώδυνα. Τώρα όμως έχουν γίνει οι ίδιες μητέρες, πρόωρα και απερίσκεπτα, και είναι αντιμέτωπες με το τραγικό ενδεχόμενο να κάνουν κι εκείνες στο παιδί τους ό,τι έκαναν οι μητέρες τους σε αυτές. Είναι αυτό ακριβώς που θέλουν όλες ενδόμυχα να αποφύγουν! Τα κορίτσια αυτά θέλουν να ξεφύγουν από τη μοίρα που τα προόριζε η ζωή τους, θέλουν να ζήσουν χαρούμενα και ευτυχισμένα. Και οι Νταρντέν συμμερίζονται τη θέληση και την ελπίδα τους. Δεν τα κατάφερε μόνο η Ναϊμά, αλλά και όλα τα άλλα, λίγο ώς πολύ: η Αριάν θα δώσει το παιδί της σε υιοθεσία σε καλούς γονείς και η ίδια θα πάει σχολείο, η Περλά θα παραιτηθεί από τη μάταιη προσπάθεια να ζήσει με τον πατέρα του παιδιού και θα αποφασίσει να μεγαλώσει το παιδί της συμφιλιωμένη με την αδελφή της, η Ζιλί θα παντρευτεί τον Ντιλάν και θα μείνουν μαζί στο σπίτι που νοίκιασαν, η Τζεσικά είναι αβέβαιο τι θα κάνει με το παιδί της, αλλά επιτέλους αγκαλιάστηκε με τη μάνα της. Τι είναι αυτό που μεταμορφώνει αυτά τα χαμένα κορίτσια; Η ίδια η γέννηση του παιδιού και η αγάπη που έζησαν καθυστερημένα από αυτές τις θαυμάσιες γυναίκες του κέντρου, αληθινές κοσμικές αγίες. Και τα δύο μαζί! Κάθε νεογέννητο, μόλις έρχεται στον κόσμο, διατυπώνει, σε όλα τα πολιτιστικά ιδιώματα, ένα αίτημα: «Λυτρώστε με από τον φόβο! Βοηθήστε με!» («Sur l’ affaire humaine», σ. 167). Τα κορίτσια αυτά, χάρη στην αγάπη και στη φροντίδα που γνώρισαν στο κέντρο, μπόρεσαν και το άκουσαν τούτο το αλάλητο αίτημα των νεογέννητων.
«Η τέχνη εκφράζει την ανθρώπινη οδύνη. Φαίνεται να μην μπορεί να κάνει διαφορετικά από το να την εκφράζει. Κάθε έργο μπορεί να μας οδηγεί ξανά στην κλίση μας για συμμερισμό, που εκπλήσσει πάντα, στην κατάσταση της αδυναμίας στην οποία μετέχουμε όλοι, στην κοινή μας ανημπόρια, ανθρώπινη, τόσο ανθρώπινη, εκεί όπου νιώθουμε τον φόβο του θνήσκειν και την άπειρη αγάπη του άλλου, την οδύνη για τον άλλο. Η τέχνη εκφράζει αυτή την οδύνη και την ίδια στιγμή εκφράζει την έξοδο από αυτή, τη χαρά να είμαστε εδώ, στον κόσμο, στους άλλους, στη ζωή. Με αυτή τη διπλή έκφραση της τέχνης, αποκτούμε την εμπειρία του ειδικά ανθρώπινου δεσμού μας: δεσμού με τον άλλο και δεσμού με τη ζωή» («Sur l’ affaire humaine», σ. 187-188). Αυτόν ακριβώς τον ορισμό της τέχνης από τον Λικ Νταρντέν πραγματοποιούν θαυμαστά οι δύο αδελφοί στις «Νεαρές μητέρες». Από τη μια, η οδύνη αυτών των παρατημένων κοριτσιών και, από την άλλη, η χαρά της εξόδου από τον κύκλο της βίας και της καταστροφής. Στην τελευταία σκηνή, η Ζιλί επισκέπτεται την καθηγήτρια της μουσικής που είχε στο σχολείο, μαζί με τον Ντιλάν και το μωρό. Την έχει καλέσει ως μάρτυρα στον γάμο της και, όταν η καθηγήτρια απορεί για ποιο λόγο, η Ζιλί της απαντά για ένα ποίημα που τους είχε διδάξει στο σχολείο, τον «Αποχωρισμό» («L’adieu») του Απολλιναίρ. Το ποίημα είναι θλιμμένο (αν και η Ζιλί το θεωρεί ποίημα για την αγάπη) και γι’ αυτό η δασκάλα θέλει να παίξει στο πιάνο και κάτι χαρούμενο για το μωρό. Παίζει το Rondo alla Turca του Μότσαρτ και το ζευγάρι χορεύει με το μωράκι στην αγκαλιά. Οταν είδα την ταινία σε ένα θερινό σινεμά της Αθήνας ήθελα στο τέλος της να ζητωκραυγάσω.
