Η είδηση ότι το Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) σχεδιάζει τη δημιουργία παραρτήματος στην Κύπρο έχει προκαλέσει αίσθηση σε όλη την ακαδημαϊκή κοινότητα. Τα αισθήματα είναι ανάμεικτα, με ορισμένους μάλιστα παράγοντες να μιλούν ακόμη και για επιστροφή εθνικού χρέους της Ελλάδας προς τη μαρτυρική μεγαλόνησο. Είναι όμως τόσο ρόδινα τα πράγματα;
Σύμφωνα με την «Κ», το παράρτημα θα λειτουργεί στην ελληνική γλώσσα και θα δέχεται περί τους 60 φοιτητές κάθε χρόνο, που θα επιλέγονται με συνέντευξη. Κατά συνέπεια, η μεγάλη πλειονότητα των φοιτητών θα προέλθει από την Ελλάδα. Μόνη προϋπόθεση γι’ αυτούς είναι να έχουν καλύψει την ΕΒΕ του πεδίου υγείας (11,98). Το γεγονός ότι για φέτος επελέγησαν μόνο 35, αφήνοντας 25 κενές θέσεις και αντίστοιχο οικονομικό κενό, σημαίνει ότι μάλλον δεν βρέθηκαν επαρκείς αιτήσεις με τα ελάχιστα αναγκαία προσόντα.
Η προοπτική αυτή δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για τις μακροπρόθεσμες ακαδημαϊκές, ηθικές και λειτουργικές συνέπειες που θα επιφέρει. Η φαινομενική «διεθνοποίηση» μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε υποβάθμιση της αξίας του πτυχίου Ιατρικής του μητρικού ΕΚΠΑ και σε «ρήγμα» στην ενότητα της πανεπιστημιακής κοινότητας, που έχει στηριχθεί στην εμπιστοσύνη στον «αξιοκρατικό» θεσμό των Πανελλαδικών Εξετάσεων.
Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ είναι συνώνυμη της αριστείας. Κάθε χρόνο αποτελεί τον απόλυτο στόχο για τους κορυφαίους των Πανελλαδικών, με βαθμολογίες που αγγίζουν το άριστα. Η ίδρυση όμως ενός παραρτήματος που θα προσφέρει το ίδιο πτυχίο σε φοιτητές που περνούν την ΕΒΕ και επιλέγονται με συνέντευξη, μπορεί να ανατρέψει πολλά δεδομένα.
Η εισαγωγή σε ένα από τα πιο απαιτητικά γνωστικά αντικείμενα πρέπει να στηρίζεται στη διανοητική και επιστημονική επάρκεια των καθηγητών και των φοιτητών που προσελκύει. Οταν η ποιότητα των εισαγομένων πέφτει, μειώνεται το κύρος του ιδρύματος και περιορίζεται το ενδιαφέρον συμμετοχής από σπουδαίους καθηγητές.
Η λειτουργία του συγκεκριμένου παραρτήματος θα λειτουργήσει ανατρεπτικά στο ηθικό των φοιτητών που ήδη φοιτούν στην Ιατρική του ΕΚΠΑ στην Αθήνα. Επιπλέον, θα δημιουργήσει αισθήματα οργής και σε εκείνους που δεν πέρασαν στην Ιατρική, επειδή είχαν λίγο χαμηλότερη βαθμολογία από την εκάστοτε βάση εισαγωγής.
Η κίνηση υπονομεύει το αίσθημα δικαιοσύνης και ισοτιμίας που οφείλει να διέπει ένα δημόσιο πανεπιστήμιο. Δεν πρόκειται βέβαια για συντεχνιακή ευαισθησία, αλλά για ζήτημα ακαδημαϊκής ηθικής: κάθε πτυχίο φέρει μαζί του μια υπόσχεση ποιότητας που δεν πρέπει να εκχωρείται για οποιοδήποτε αλλότριο αντάλλαγμα.
Το πανεπιστήμιο που υποκύπτει σε τέτοιους πειρασμούς κινδυνεύει να θεωρηθεί «οργανισμός παραγωγής πτυχίων», με δύο μέτρα και περισσότερα σταθμά. Το ΕΚΠΑ δεν μπορεί να χτίζει (ούτε να φαίνεται ότι χτίζει) οικονομικό μοντέλο πάνω στην ακαδημαϊκή χαλάρωση.
Πέρα όμως από τις αξιακές επιφυλάξεις, τίθενται και σοβαρά ζητήματα βιωσιμότητας. Η ίδρυση και λειτουργία ενός πανεπιστημιακού παραρτήματος εκτός Ελλάδας προϋποθέτει σημαντικούς πόρους, εγγυημένη χρηματοδότηση, διαρκή παρουσία επαρκούς διδακτικού προσωπικού και υποδομές που να εγγυώνται εκπαίδευση και έρευνα υψηλής ποιότητας.
Εάν οι εγγραφές και οι αποφοιτήσεις δεν φτάσουν τα αναμενόμενα επίπεδα, το εγχείρημα μπορεί να μετατραπεί σε οικονομικό βαρίδι. Τα έξοδα συντήρησης, οι μετακινήσεις διδασκόντων, η λειτουργία κλινικών συνεργασιών και οι αμοιβές του ακαδημαϊκού, εργαστηριακού και διοικητικού προσωπικού συνθέτουν ένα δαπανηρό μοντέλο που δύσκολα μπορεί να καλυφθεί από τα δίδακτρα. Μέρος αυτών, εξάλλου, δεν είναι εισπράξιμο, λόγω αποχωρήσεων σπουδαστών και λόγω της ανάγκης για χορήγηση υποτροφιών αριστείας.
Η πλέον ανησυχητική διάσταση, ωστόσο, είναι η χαμένη ευκαιρία διεθνοποίησης. Αντί το ΕΚΠΑ να στραφεί σε ουσιαστικά διεθνή ανοίγματα –προγράμματα στα αγγλικά, κοινά πτυχία με σπουδαία ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια, κορυφαίες ερευνητικές συμμαχίες– επιλέγει επέκταση σε ένα κορεσμένο εκπαιδευτικό περιβάλλον, παρόμοιο με το ελληνικό.
Μια τέτοια κίνηση δεν αποτελεί πραγματική διεθνοποίηση, αλλά γεωγραφική αναπαραγωγή χωρίς προοπτική. Ετσι, το ΕΚΠΑ χάνει την ευκαιρία να γίνει πραγματικά εξωστρεφές, να προσελκύσει μεγάλο αριθμό από ταλαντούχους ξένους φοιτητές υψηλών επιδόσεων και να ενισχύσει τη θέση του στο παγκόσμιο πανεπιστημιακό οικοσύστημα.
Το παράρτημα της Ιατρικής του ΕΚΠΑ στην Κύπρο δεν πείθει ότι είναι υπόδειγμα βιώσιμου εκσυγχρονισμού, αλλά πείραμα υψηλού κινδύνου.
Υποβαθμίζει τα κριτήρια εισαγωγής, αδικεί τους άριστους φοιτητές, εισάγει τη λογική των διδάκτρων στη δημόσια ελληνόφωνη προπτυχιακή εκπαίδευση, ενώ δεν εγγυάται οικονομική ή ακαδημαϊκή βιωσιμότητα.
Η πραγματική εξωστρέφεια δεν είναι η εξαγωγή πτυχίων, αλλά η εκσυγχρονιστική ευθυγράμμιση με τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές και η ασυμβίβαστη εμπέδωση της αριστείας. Το ΕΚΠΑ, ως το αρχαιότερο εθνικό πανεπιστήμιο της χώρας, οφείλει να παραμείνει εθνικό πρότυπο ήθους και υψηλών ακαδημαϊκών προδιαγραφών. Να μη διακινδυνεύσει να εμπλακεί σε ένα δύσκολα αναστρέψιμο πείραμα που απειλεί να πλήξει την ίδια του την ψυχή.
*Ο κ. Παναγιώτης Τσανάκας είναι κοσμήτορας στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ.
