Ήταν σκοτεινά κι έτσι δεν μπορούσα να θαυμάσω τα γλυπτά στον εξωτερικό χώρο. Είχε φεγγάρι, όμως, και λίγα σύννεφα, οπότε μπορούσες να νιώσεις τα σώματα τους, το κρύο από τα δέντρα, να φανταστείς το περίγραμμα του Υμηττού. Το άλσος Γουδή, γύρω από την Εθνική Γλυπτοθήκη, ήταν κρύο και γαλήνιο. Στην είσοδο του μουσείου, φωτισμένη πια, η «Σκύλα» του Θανάση Απάρτη, γαϊδουράκια και μοσχαράκια που απαρτίζουν μια «Φάρμα» φτιαγμένη από διάφορα υλικά. Τριγύρω έκαναν την απογευματινή τους βόλτα δυο τρεις σκύλοι με σάρκα και οστά.
Βρέθηκα στη Γλυπτοθήκη, γιατί το μάτι μιας φίλης, την ώρα που χάζευε ενώ βρισκόταν στη δουλειά, έπεσε πάνω σε μία ανάρτηση στο instagram του μουσείου. Η ανάρτηση καλούσε σε μια ξενάγηση με την επιμελήτρια της μόνιμης συλλογής (την κυρία Γιαννουδάκη). Μπαίνοντας στην αίθουσα με κατέλαβε μια ησυχία. Δεν ξέρω πολλά από γλυπτική. Ανυπομονούσα.
Η ξενάγηση τις μέρες και ώρες που έχει προγραμματιστεί (έχει πάλι στις 26 Νοεμβρίου), περιλαμβάνεται στην τιμή του εισιτηρίου. Είναι μία σχετικά χαλαρή περιπλάνηση ανάμεσα σε γλυπτά Ελλήνων καλλιτεχνών όπου ακούς το σκεπτικό της επιμελήτριας, αλλά και κάποιες βασικές πληροφορίες για την τέχνη από τον 19ο έως τον 21ο αιώνα-η έκθεση με το ζόρι φτάνει μέχρι τον αιώνα μας, η σύγχρονη τέχνη έχει κατανεμηθεί στο ΕΜΣΤ. Δεν είναι υπερβολικά τεχνική, ούτε ρηχή περιήγηση. Πρόκειται για κάτι πραγματικά χαλαρωτικό όπου το ένα όμορφο πράγμα διαδέχεται το άλλο.
Μπαίνοντας στην έκθεση τράβηξε το βλέμμα μου ένα ανάποδο φτερωτό άγαλμα με τα πόδια προς τον ουρανό. Βρούτος Γεώργιος, Το Πνεύμα Του Κοπέρνικου, 1877. Ήταν τόσο καλαίσθητο που μ’ έπιασε όρεξη να πάω στο Εθνικό Αρχαιολογικό ή στο Πρώτο Νεκροταφείο. Η έκθεση συνομιλεί με την πόλη παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος της είναι κλεισμένο σε εσωτερικό χώρο. Το Ζάππειο, ο Εθνικός Κήπος, το αττικό φως είναι κάπου «εκεί».
Με ποια κριτήρια επιλέγεται ποιο γλυπτό θα τοποθετηθεί πού; Πώς λειτουργεί το γλυπτό στον χώρο; Τέτοια σκεφτόμουν. Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς την αύρα που αναδίδουν τα κομψά γλυπτά που σε βρίσκουν ανάμεσα από θάμνους και δεντράκια στους δρόμους γύρω από το Ζάππειο-ο «μικρός ψαράς», για παράδειγμα, ή η κεφαλή του ποιητή Σουρή. Με κάθε βόλτα αλλάζει το ξάφνιασμα. Ανάλογα με την ώρα, τη στιγμή της μέρας, το φως και τα δικά μου συναισθήματα, έχω συγκινηθεί, ενοχληθεί ή επικριθεί από τα δημόσια γλυπτά της Αθήνας. Μερικές φορές τους μιλάω. Άλλες δεν προλαβαίνω να τα δω καν.
Το κατακερματισμένο, τσακισμένο σώμα κεντροθετείται στη συλλογή. Το έργο «Για την Εκτέλεση» (Θανάσης Απάρτης) καθώς και τα γλυπτά του Χρήστου Καπράλου («Οπλίτης», «Βιετνάμ») φανερώνουν ένα σώμα που τεμαχίζεται. Έναν εαυτό που ξεκολλάει από τον ίδιο του τον εαυτό. Η έκθεση εισέρχεται στα χρόνια των πολέμων, της Δικτατορίας, της γλυπτικής που ανησυχεί, για να περάσει στις τελευταίες δεκαετίες του 20ου και να πλησιάσει στο τώρα. Σταθήκαμε λίγο παραπάνω μπροστά στο εξαίσιο γλυπτό «Η Γυναίκα Του Λωτ» της Φρόσως Ευθυμιάδη (1911-1995) που μοιάζει με κοχύλι ή λουλούδι, με καλυμμένη γυναικεία φιγούρα και με κυματισμό πάνω στην άμμο. Μού άρεσε και η δουλειά της Σοφίας Βάρη (1940-2023) στην οποία νομίζω δεν είχα εκτεθεί στο παρελθόν.
Φεύγοντας ένιωθα πάλι γύρω μου τα γλυπτά καθώς έψαχνα στο σκοτάδι πώς να βγω από το άλσος. Είχα την αίσθησή τους. Και σκεφτόμουν πώς με εκπλήσσουν όταν πετάγονται μπροστά μου: εκείνος ο σκύλος στη Φωκίωνος Νέγρη, οι κεφαλές ανθρώπων του θεάτρου που υπήρχαν κάποτε δίπλα στη Νομική στο παρκάκι της Μασσαλίας, ο «μικρός θεριστής» (έργο του Φιλιππότη) στο Ζάππειο.
Η αποτυχία να έχουμε περισσότερα αξιόλογα γλυπτά στον δημόσιο χώρο οπωσδήποτε σχετίζεται με την ανικανότητά μας να μάς φανταστούμε ως ανοιχτόμυαλο σύνολο που απολαμβάνει την τέχνη. Ίσως γι αυτό μού άρεσε λίγο παραπάνω η ξενάγηση. Για σχεδόν δύο ώρες δημιουργεί μία μικρή κοινότητα ανθρώπων που δεν νιώθουν το ίδιο, δεν βλέπουν, δεν ξέρουν και δεν καταλαβαίνουν το ίδιο, αλλά συνυπάρχουν αρμονικά σιωπώντας με ευγένεια μπροστά στα έργα.
