«Σασμός, μπαλωθιές, βεντέτα». Λέξεις από τον βαθύ κρητικό «μεσαίωνα» φιγουράρουν καθημερινά στα δελτία ειδήσεων, που έχουν μετατραπεί σε καθημερινές τηλεοπτικές σειρές, πιο φθηνές παραγωγές όμως – χωρίς κέτσαπ και με άφθονο αίμα. Οι πρωταγωνιστές μπαίνουν στον ρόλο, φορούν μαύρα, ξεσπούν σε μοιρολόγια. Γίνονται «επιτελεστικοί Κρητικοί» και χρειάζονται υποτιτλισμό για να καταλάβουμε τι ακριβώς λένε. Στην πραγματικότητα, είναι οι μισοί στη φυλακή και οι άλλοι μισοί απέξω. Μια κοινωνία- Κωσταλέξι, που ζει στο απόλυτο περιθώριο, έρχεται κάθε τόσο στην επιφάνεια, μας σοκάρει, την παρακολουθούμε έκπληκτοι και μετά την ξεχνάμε.
Ισως η παρακολούθηση είναι η λέξη-κλειδί, ο εξωτισμός δηλαδή με τον οποίο αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο. Σαν να είναι ανήμποροι, η κοινή γνώμη, η πολιτεία, οι δημοσιογράφοι, να κάνουν οτιδήποτε. Χαζεύουν τη «σειρά», τη βρίσκουν κάπως γραφική, αλλά πάντα ενδιαφέρουσα. Προσφέρει τίτλους ωραίους και σκηνοθετικά άρτιες εικόνες. Μόλις όμως βρεθεί κάτι πιο ενδιαφέρον –ο Μαμντάνι, η Χαλκίδα, η Κίμπερλι– το κοινό αλλάζει κανάλι και η ορεινή Κρήτη περνάει πάλι στη λήθη.
Η αστυνομία παρακολουθεί διακριτικά, σεβόμενη την «ομερτά», άλλη ωραία λέξη και αυτή, φωτογενής, εισαγόμενη από την Κόζα Νόστρα. Οι πολιτικοί δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν την εκλογική πελατεία τους, ειδικά τώρα που η Κρήτη έχει βαφτεί μπλε. «Δεν φτάνουν ο ΟΠΕΚΕΠΕ, η αναστολή των επιδοτήσεων, ο ΒΟΑΚ, η ευλογιά των αιγοπροβάτων, οι μετανάστες από τη Λιβύη, η ΕΔΕ κατά του δημοφιλούς λιμενάρχη, να τα βάλουμε τώρα και με την κρητική μαφία και τα “έθιμά” της;» σκέφτονται οι φιλοκυβερνητικοί. «Ασ’ το καλύτερα». «Η Κρήτη δεν ταυτίζεται με τη βία αλλά με τη λεβεντιά», διακηρύσσει ο Κρητικός επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, χαϊδεύοντας το πληγωμένο γόητρο των σύντεκνων μπας και ξαναγίνει πράσινη η Μεγαλόνησος.
Η μόνη τιμωρητική λύση που έρχεται εύκολα και αβίαστα είναι η εξής: Κλείστε τα σχολεία τέσσερις ημέρες, κρατήστε τα παιδάκια στο σπίτι τους κι όλα θα ξεχαστούν, από Δευτέρα «σασμός». (Λες και το πρόβλημα είναι η λειτουργία των σχολείων, μην τυχόν και πάνε οι μαθητές στις τάξεις τους και μολυνθεί το μυαλό τους.) Μένουν μόνο οι ειδικοί «κρητικολόγοι»-ανθρωπολόγοι, να εξηγούν πώς από τους κατσικοκλέφτες φτάσαμε στους εμπόρους ναρκωτικών· κι αν αυτά είναι τελικά τα τελευταία σκιρτήματα της πατριαρχίας ή της μητριαρχίας.
