Στο βιβλίο «Φοβίες και μανίες. Η ιστορία του κόσμου σε 99 εμμονές» (μτφρ.: Ειρήνη Αποστολάκη, εκδ. Πατάκη), η Αγγλίδα δημοσιογράφος και συγγραφέας Κέιτ Σάμερσκεϊλ σημειώνει ότι η λέξη αγοραφοβία επινοήθηκε το 1871 από τον Βερολινέζο ψυχίατρο Καρλ Οττο Βέστφαλ. Γιατί; Διότι «χρειάστηκε να θεραπεύσει αρκετούς άνδρες που έπασχαν από τον φόβο να περπατούν στην πόλη». Στην αγορά, με άλλα λόγια.
Αγοραφοβία είναι ο φόβος της κοινωνικής επαφής, του αποχωρισμού του σπιτιού, των πολυσύχναστων (αλλά και των άδειων) σημείων. Ενας γνωστός Ελλην αγοραφοβικός ήταν ο αείμνηστος δοκιμιογράφος Κωστής Παπαγιώργης. Το «Σύνδρομο αγοραφοβίας» (εκδ. Καστανιώτη, 2000), από τα τελευταία του βιβλία, αφορά αυτή ακριβώς τη συνθήκη. «Η κατάρρευση», γράφει, «άρχισε ύπουλα, σαν όλες τις ψυχικές ασθένειες, και μάλιστα σε μια εποχή που ένιωθα σιδερένιος και χωρίς εκκρεμότητες. Καθόμουνα με κάποιον φίλο σε ένα πολυσύχναστο καφενείο του κέντρου και γλωσσοκοπανάγαμε, όπως κάνουν όλοι όσοι, πίνοντας καφέδες και χαζεύοντας τους περαστικούς, κλέβουν μερικές ώρες από το Θεό, όταν ξαφνικά μου ήρθε λες ο ουρανός σφοντύλι. Το φως χαμήλωσε σαν να έγινε μερική έκλειψη και τα πράγματα ένα γύρο υπέστησαν μια ισχυρή καθίζηση».
Οι ψυχίατροι έχουν συνδυάσει την αγοραφοβία με τα «άγχη της σύγχρονης ζωής». Σωστό: δύσκολα θα βρείτε έναν αγρότη να παθαίνει κρίση αγοραφοβίας σε ένα χωράφι ή έναν ψαρά την ώρα που καθαρίζει τα δίχτυα του. «Το 1889, ο Βιεννέζος αρχιτέκτονας Καμίλο Σίτε», γράφει η Σάμερσκεϊλ, «απέδωσε την αγοραφοβία στις απότομες αλλαγές τοπίου που έλαβαν χώρα στις ευρωπαϊκές πόλεις, όπου τα στενά δρομάκια και τα στραβοφτιαγμένα κτίσματα κατεδαφίζονταν για να έρθουν στη θέση τους πλατιές λεωφόροι και τεράστια αυστηρά κτίρια».
Η συγγραφέας επισημαίνει επίσης ότι ο «πατέρας» της λέξης αγοραφοβία είχε εντοπίσει «ίσως την απόλυτη αγχώδη διαταραχή: έναν απροσδιόριστο υπαρξιακό φόβο σε έναν κόσμο απ’ τον οποίο λείπουν οι παλιές βεβαιότητες». Κάτι που σαφώς θα μπορούσαμε να πούμε για τη σύγχρονη πραγματικότητα στην οποία τα σόσιαλ μίντια έχουν βολέψει πολλούς αγοραφοβικούς – και έχουν γεννήσει περισσότερους: όταν γίνεται τρόπος ζωής το διαδικτυακό «καφενείο», το πραγματικό αρχίζει να μοιάζει σιγά σιγά με ανωμαλία.
Σε αυτούς να προσθέσουμε και όσους αγοραφοβικούς προέκυψαν μετά τα lockdowns της πανδημίας. Για πολύ κόσμο, η έξοδος από το σπίτι μετά την πανδημία ήταν κάπως τραυματική – γεγονός που δείχνει πώς μια φοβία μπορεί να είναι ένα κοιμισμένο ηφαίστειο που χρειάζεται μια πυ-ροδότηση για να ξυπνήσει.
