Δεν θα σταθώ πολύ στις απολογίες. Οπως και πρωτοδίκως έτσι και στην εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό ήταν αναμενόμενο ότι τα ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής θα επιχειρούσαν ακόμη μία φορά να αποστασιοποιηθούν από τη νεοναζιστική ιδεολογία της οργάνωσης. Παρά τα τεκμήρια, τις φωτογραφίες, τα εγκωμιαστικά κείμενα, τους χαιρετισμούς και τα σύμβολα που παρουσιάστηκαν και κατά την ακροαματική διαδικασία, εκείνοι ισχυρίστηκαν ότι δεν είναι νοσταλγοί του Χίτλερ. Στην αίθουσα ακούστηκε από κατηγορουμένους ότι είχαν «αποκηρύξει τις ιδεολογίες του παρελθόντος» και απέδωσαν κάποια ντοκουμέντα στην πρότερη «νιότη» τους. Αυτή η υπερασπιστική γραμμή δεν πρέπει να ξενίζει. Αλλωστε, όπως έχουν επισημάνει δικηγόροι της πολιτικής αγωγής, το δικαστήριο τόσο σε πρώτο όσο και σε δεύτερο βαθμό εξετάζει το ζήτημα της νεοναζιστικής ιδεολογίας ως κίνητρο τέλεσης εγκληματικών ενεργειών. Δεν δικάζονται οι χρυσαυγίτες για τις ιδέες τους, όπως κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί από την υπεράσπιση.
Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, η δίκη στο Εφετείο έχει εισέλθει πλέον στα τελευταία στάδια. Πέρα από την όποια ετυμηγορία, πέρα από τις συλλήψεις, τις ποινικές διώξεις, την πρωτόδικη ποινή, παρατηρείται ένα σημαντικό κενό. Δεν υπήρξε καμία μέριμνα για το κοινωνικό αποτύπωμα της ρητορικής μίσους στη χώρα μας.
Η δυναμική ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων στην Ελλάδα μοιάζει να έχει περιοριστεί, ωστόσο…
Στα χρόνια που η Χρυσή Αυγή από την εκλογική αφάνεια κατόρθωσε να εισέλθει στο Κοινοβούλιο τα μισαλλόδοξα κηρύγματά της διαπότισαν μερίδα του ακροατηρίου της, όχι μόνο ψηφοφόρων, μελών και υποστηρικτών της τότε, αλλά και νεότερων γενεών, που δεν εκφράζονταν ακόμη στις κάλπες, αλλά στους δρόμους. Μετά τις συλλήψεις και την πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση, όμως, δεν δημιουργήθηκε στη χώρα μας ένα πρόγραμμα «αποριζοσπαστικοποίησης», παρόμοιο με αυτά που λειτουργούν εδώ και χρόνια στη Γερμανία, στη Σουηδία ή στις ΗΠΑ. Σκοπός αυτών των προγραμμάτων είναι να αποτραβήξουν ανθρώπους από ακροδεξιές εξτρεμιστικές ομάδες και εγκληματικές οργανώσεις, να τους δείξουν ότι υπάρχει και άλλος δρόμος, ένας υγιής τρόπος σκέψης, μακριά από την κοσμοθεωρία του μίσους. Δεν είναι πάντα εύκολο, χρειάζεται επιμονή και χρόνο, αλλά και τη συνειδητή απόφαση όποιου συμμετάσχει να αποδεχτεί τα λάθη ή την πλάνη του.
Στη Γερμανία, μια αντίστοιχη πρωτοβουλία είχε βοηθήσει μέχρι το 2022 περίπου 800 άτομα, με το ποσοστό υποτροπής να υπολογίζεται στο 3%. Η δυναμική ακροδεξιών εξτρεμιστικών ομάδων στην Ελλάδα μοιάζει να έχει περιοριστεί, ουδείς μπορεί να αποκλείσει, όμως, ότι ο κύκλος της βίας δεν θα ανοίξει πάλι στο μέλλον.
