Πριν από την εμφάνιση της τυπογραφίας, η ευθύνη της διατήρησης της γραπτής μνήμης περνούσε μέσα από τα χέρια των αντιγραφέων. Τα έργα κυρίως ανώνυμων συγγραφέων, που ήταν αντιγραμμένα και εν συνεχεία διανθισμένα ή διορθωμένα από τα χέρια δεκάδων –επίσης ανωνύμων– διεκπεραιωτών του γραπτού λόγου, πέρασαν αρκετοί αιώνες προτού η επιστήμη τα αντιμετωπίσει με τρόπο ουσιαστικό. Οχι μόνον ως φορείς πληροφορίας –εκ των πραγμάτων δύσκολο να διασταυρωθεί για τη γνησιότητά της– αλλά και ως γενικότερης κουλτούρας, αντίληψης, υλικού πολιτισμού και μορφής σκέψης.
Γενιές από λογής ειδικούς, ιστορικούς, παλαιογράφους ειδικά μετά τον εμπλουτισμό των κοινωνικών επιστημών, άρχισαν να αναζητούν ποιο μπορεί να είναι το νήμα ενός χρονικού που μπορεί, για παράδειγμα, να γράφτηκε τον 8ο ή τον 9ο αιώνα, αλλά το αντίγραφο το οποίο διασώθηκε και έφτασε ώς τις ημέρες μας να ήταν του 13ου, του 15ου ή και του 17ου αιώνα. Η μελέτη όλων αυτών των ειδικών οδήγησε σε πολλά συμπεράσματα. Ωστόσο, το σημαντικότερο όλων ήταν το «ίχνος» των αλλαγών από το ένα χειρόγραφο στο άλλο, που είχε ως κίνητρο την αναζήτηση των πραγματικών γεγονότων. Ονομάστηκε αυτή η μακραίωνη, υποσυνείδητη ενόρμηση από κάποιον ειδικό ως η απαρχή διαμόρφωσης της «τέχνης της Αλήθειας». Της ανάγκης, δηλαδή, μαζί με την προπαγάνδα του εκάστοτε ηγεμόνα, να αποτυπωθούν –κατά το δυνατόν– οι συνθήκες, τα γεγονότα.
Αποτέλεσε, φυσικά, αυτή η διαδικασία προπομπό της εμπειρικής γνώσης, της έρευνας, της επιστήμης. Τα τελευταία χρόνια, η έννοια της αλήθειας έχει σχετικοποιηθεί. Η άποψη κάποιου σε κάποια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης για το ηλιακό σύστημα έχει μεγαλύτερη αξία από εκείνη ενός αστροφυσικού, που μπορεί να έχει σπαταλήσει τον βίο του για να μελετήσει το σύμπαν. Αλλά η άποψη αυτή έχει περισσότερα «likes», περισσότερες κοινοποιήσεις. Είναι, εν ολίγοις, πιο δημοφιλής. Αποτέλεσμα αυτής της στρεβλής αντίληψης της πραγματικότητας είναι, βεβαίως, η σχετικοποίηση των πάντων.
Και κάπου εκεί, στις ρωγμές ανάμεσα στην αλήθεια, στα γεγονότα και στην «ορθολογική» άποψη, βρίσκει τον τρόπο να φυτρώσει το ψεύδος. Για πρώτη φορά σε έδαφος τόσο εύφορο για κάθε τι κίβδηλο και ψευδές και τόσο αβασάνιστα παρατημένο από την κοινωνία, η οποία μοιάζει υπνωτισμένη. Η προπαγάνδα, οι επιχειρήσεις παραπληροφόρησης, οι «ψευδείς ειδήσεις» είναι ήδη φαινόμενα του παρελθόντος. Ολοι επικεντρώνονται στη βολική γωνία της προσωπικής αντίληψής τους για την πραγματικότητα και κάθε τι που τη διαταράσσει, εξοβελίζεται. Πιστεύουμε στα ψέματά μας. Και δεν υπάρχει κάτι περισσότερο επικίνδυνο από αυτό.
