«Η σχέση γιατρού και ασθενή είναι μια σχέση ασύμμετρη», γράφει στο βιβλίο του «Η ανακοίνωση της αλήθειας στον άρρωστο» (εκδ. Πόλις) ο Σταύρος Ζουμπουλάκης. Και: «Ο γιατρός είναι ο θεραπευτής, είναι αυτός που κρατάει στα χέρια του τη γιατρειά, και ο άρρωστος προσέρχεται σε αυτόν, σε κατάσταση αδυναμίας, φόβου, συντριβής, με την ελπίδα να τον κάνει καλά. Ο γιατρός είναι ασφαλώς και πολλά άλλα πράγματα, μα για τον άρρωστο είναι πάνω από όλα ο θεραπευτής».
Σχέση ασύμμετρη τι σημαίνει; Ανιση; Οχι, αποκρίνεται ο συγγραφέας. Πρόκειται για σχέση ασύμμετρη μεταξύ ίσων, «με άλλα λόγια είναι συνάντηση προσώπων, σε κάθε περίπτωση και σε κάθε συνθήκη, ακόμη και όταν –ίσως κυρίως τότε– ο άρρωστος είναι ένα ανθρώπινο κουρέλι».
Να προσθέσω μία ακόμη παράμετρο: Τι γίνεται όταν ο ασθενής είναι το ανήλικο παιδί σου, το οποίο πάσχει από κάποια μορφή παιδικού καρκίνου; Το ανθρώπινο κουρέλι τότε είναι πρωτίστως ο γονιός.
Οταν το 2020 νοσηλευόταν με λευχαιμία στο «Ελπίδα» η τετράχρονη κόρη μας, υπήρξε μία και μοναδική παραφωνία με έναν νεαρό γιατρό από την εξαιρετική, κατά τα άλλα, ομάδα της κλινικής, ο οποίος λίγο αργότερα μετακινήθηκε σε άλλη κλινική του «Αγία Σοφία».
«Τι να κάνουμε, κυρία μου; Τραβήξατε τον πρώτο λαχνό και το παιδί σας έπαθε λευχαιμία», είχε πει στη σύζυγό μου όταν η τελευταία, μέσα στην αγωνία της, τον είχε –φαίνεται– κουράσει με ερωτήσεις.
Θυμάμαι την οργή μου. Και την απόγνωσή μου την ίδια στιγμή: αν του ζητούσα τον λόγο και τραβούσα τα πράγματα στα άκρα; Μα μετά ο ίδιος άνθρωπος δεν θα είχε στα χέρια του το άρρωστο παιδί μου. Εξαρτιόμουν από εκείνον. Μπορούσα να τον εκνευρίσω; Οχι. Το κατάπιαμε, λοιπόν. Ιδού το ασύμμετρο της σχέσης.
Το κατάπιαμε και για έναν ακόμη λόγο: ένα μικρό παιδί βλέπει τους ίδιους τους γονείς του να το παραδίδουν σε αγνώστους, σε ξένους, οι οποίοι του κάνουν δυσάρεστα πράγματα. Φανταστείτε ένα τετράχρονο σε τέτοια κατάσταση να βλέπει τους γονείς του να αμφισβητούν αίφνης αυτόν τον «ξένο».
Κατά κανόνα, οι γιατροί αποφεύγουν τα ψυχολογικά ζητήματα όπως ο διάβολος το λιβάνι. Θεωρούν πως δεν είναι αυτή η δουλειά τους. Είναι θεραπευτές, όχι ψυχοθεραπευτές.
Ωστόσο, είναι ορισμένες λεπτές στιγμές όπου το τεχνικό μέρος –το αυστηρά ιατρικό– παύει να είναι μονάχα τεχνικό. Εστω και για λίγο απαιτείται μια κάποια λεπτότητα, μια επίφαση ευαισθησίας έστω.
Ο εξυπνακισμός, ο κυνισμός, η ωμότητα δεν λείπουν, δυστυχώς, ούτε και από την ιατρική κοινότητα. Από την άλλη, και οι γιατροί είναι άνθρωποι. Και η πίεση που δέχονται είναι τεράστια. Ο γιατρός βλέπει πολλούς ασθενείς. Εγώ, όμως, ως ασθενής ή ως γονιός παιδιού που ασθενεί, είμαι μια μοναδικότητα.
Εδώ συγκρούονται δύο διαμετρικά αντίθετες συνθήκες, λοιπόν. Το ζητούμενο είναι να «συναντηθούμε» κάπου στη μέση.
