Οταν τον Ιούνιο του 1901, ο Κωνσταντίνος Καβάφης ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Αθήνα, είχε έρθει «αποφασισμένος να του αρέσει», όπως είχε γράψει σε επιστολή του, και πράγματι «κράτησε την υπόσχεσή του». Η πρώτη αθηναϊκή εμπειρία του Καβάφη, πριν από 124 χρόνια, είναι καθοριστικής σημασίας. Στην Αθήνα, στην πρώτη του επίσκεψη, παραμένει περίπου ένα μήνα, μέσα στο κατακαλόκαιρο, αποκομίζοντας πολλές εικόνες της μικρής πρωτεύουσας των 125.000 κατοίκων.
Αναφορές στις αθηναϊκές εμπειρίες του Καβάφη περιλαμβάνονται στη θαυμάσια βιογραφία του από τους Γκρέγκορι Γιουσντάνις και Πίτερ Τζέφρις, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Για σημαντικές πτυχές αυτής της σύνθετης βιογραφικής ιστόρησης έχει αναφερθεί στη στήλη του «Διαδρομές» ο Ηλίας Μαγκλίνης. Η πρώτη επαφή του Καβάφη με την πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν μια εμπειρία πολυδιάστατη, την οποία είχε ο ίδιος καταγράψει στο ημερολόγιό του, μια εμπειρία την οποία είχε μεταφράσει και σχολιάσει διεξοδικά ο Χάρης Βλαβιανός στο βιβλίο του «Κ. Π. Καβάφης. Το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα» (εκδ. Πατάκη, 2024). Στα γαλλικά επίσης υπάρχει μια ωραία έκδοση στη σειρά Belles Étrangères, σε μετάφραση Μπαμπέτ Νταρζάν (2018).
Πέρα όμως από τις εντυπώσεις του Καβάφη, που περπατάει όλη την Αθήνα και τη βρίσκει χαριτωμένη και ευρωπαϊκή, υπάρχει όλη εκείνη η αίσθηση της πόλης που έχει πλέον για πάντα χαθεί. Η κλίμακα, το μέτρο και η αρμονία των όγκων. Ο ίδιος καταλύει σε ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της πόλης, στην πλατεία Συντάγματος. Ηταν το «Ξενοδοχείον της Αγγλίας», ένα ωραίο νεοκλασικό κτίριο στη γωνία με την οδό Ερμού, που στην εποχή του ήταν το δεύτερο τη τάξει μετά τη «Μεγάλη Βρεταννία».
Ο Καβάφης, έχοντας βαθιά εμπειρία από μεγάλα αστικά κέντρα στα τέλη του 19ου αιώνα, από το Λονδίνο, το Λίβερπουλ, την Κωνσταντινούπολη, την Αλεξάνδρεια, έρχεται σε μια Αθήνα που απέχει παρασάγγας από την πυκνότητα της αστικής ευημερίας, αλλά που διατηρεί μια αυθεντική, σχεδόν συγκινητική, χάρη. Το «Ξενοδοχείον της Αγγλίας» είχε αρχίσει να λειτουργεί ήδη από το 1875 και στον οδηγό Baedeker αναφέρεται το 1901 ως «κόσμημα της πόλεως». Από το 1932 λειτουργούσε με νέα διεύθυνση ως «Νέον Αγγλίας» ώς το 1960 οπότε το κτίριο κατεδαφίστηκε. Ηταν η εποχή που η πλατεία Συντάγματος γκρεμιζόταν και χτιζόταν από την αρχή. Ο Καβάφης δεν θα τη γνώριζε…
