Ο αναγνώστης κ. Μιχάλης Αλ. Βαρότσος σε επιστολή του στην «Καθημερινή» (φ. 25/10) αναφέρεται στο άρθρο μου για την πορεία της 15ης Οκτωβρίου 1944 στην Αθήνα. Επί της ουσίας της παρατήρησής του υπάρχει η απάντησή μου στο ίδιο φύλλο. Ομως ο κ. Βαρότσος, υπέρμαχος της εθνικής συμφιλίωσης, γράφει: «Θα πρέπει να μη λησμονούμε τον “σασμό” μεταξύ του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και του τότε ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος Χαρίλαου Φλωράκη και τη συμμετοχή του τελευταίου στην κυβέρνηση Τζαννετάκη το 1989».
Δεν έπεσε από τον ουρανό ο νόμος για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου της κυβέρνησης Τζαννετάκη.
Ο κ. Βαρότσος ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο. Το πώς αντιμετώπιζε και αντιμετωπίζει το ΚΚΕ την εθνική τραγωδία του εμφυλίου «ή όπως ο καθένας την ονομάζει», όπως σημειώνει. Ο Φλωράκης, ο Λουλές, ο Φαράκος και όλοι όσοι πρωταγωνίστησαν στην εμφύλια σύρραξη, ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί και μετρημένοι όταν αναφέρονταν σε αυτήν. Είχαν ζήσει στο πετσί τους τις συνέπειες του αδελφοκτόνου πολέμου, οι οποίες ήταν ιδιαίτερα οδυνηρές για τους ηττημένους. Για τον λόγο αυτό, όσο καθοδηγούσε το ΚΚΕ αυτή η γενιά, οι αναφορές στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας ήταν ελάχιστες, με το κύριο βάρος να δίνεται στην αντιστασιακή δράση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, μέσα σε ένα πνεύμα εθνικοενωτικό. Δεν είναι τυχαίος ο «σασμός» μεταξύ του Φλωράκη και του κοντοχωριανού του αντιστασιακού της άλλης πλευράς Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ. Ούτε έπεσε από τον ουρανό ο νόμος για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου (ν. 1863/1989) της κυβέρνησης Τζαννετάκη. Ηταν η ολοκλήρωση μιας διαδικασίας εθνικής αυτογνωσίας που ξεκίνησε με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (ν. 1285/1982). Αυτήν την πορεία συμφιλίωσης δεν μπορώ να μην την πιστώσω, στο μέτρο των δυνάμεών της, στην ηγετική ομάδα του ΚΚΕ που τήρησε από το 1974 μια σώφρονα και μετριοπαθή στάση για τα ταραγμένα χρόνια των εμφύλιων συρράξεων 1943-1949.
Οι καιροί άλλαξαν, ο σοσιαλισμός κατέρρευσε, το ίδιο και το παγκόσμιο καθοδηγητικό κέντρο. Η νέα ηγεσία του ΚΚΕ, η οποία αναδείχθηκε από το 13ο Συνέδριο του Κόμματος, δεν είχε ζήσει τον εμφύλιο πόλεμο. Είχε ακούσματα, δεν είχε βιώματα. Ετσι, για να αποφύγει την αποσύνθεση λόγω των διεθνών εξελίξεων, επέλεξε την ιδεολογική καραντίνα για να μη «μολυνθούν» τα μέλη και τα στελέχη από τα ιδεολογήματα των κυρίαρχων τάξεων. Αυτή η προσπάθεια διαφύλαξης της ιδεολογικής καθαρότητας περνούσε μέσα και από τη διαφορετική ανάγνωση της περιόδου 1943-1949. Η Εθνική Αντίσταση και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έμπαιναν σε δεύτερο πλάνο και αναδεικνυόταν ο ΔΣΕ, ενώ ο εμφύλιος πόλεμος αποκτούσε άλλο χαρακτήρα: ήταν ένας ταξικός πόλεμος, αποτέλεσμα της κορύφωσης της ταξικής πάλης. Υπό το πρίσμα αυτής της νέας προσέγγισης δημιουργήθηκαν και δημιουργούνται μνημεία του ΔΣΕ σε ολόκληρη τη χώρα. Η ταξική οπτική του εμφυλίου αποτελεί μέρος της ταυτότητας του σημερινού ΚΚΕ, η οποία διαφέρει ουσιωδώς από αυτήν της εποχής του Χαρίλαου Φλωράκη.
