Κατά την αμερικανική εκδοχή της ελευθερίας της έκφρασης, όλα επιτρέπονται ακόμη και το κάψιμο της σημαίας. Δεν συμφωνώ, όπως δεν συμφωνεί –και καλά κάνει– το δίκαιο της χώρας μας. Υπάρχουν όρια ακόμη και στην πιο θεμιτή διαμαρτυρία. Ωστόσο, η σαφής αυτή θέση δεν προσφέρει απαντήσεις σε σύνθετες καταστάσεις, όπως εκείνη που έχει διαμορφωθεί το τελευταίο διάστημα μπροστά στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου.
Ο Αγνωστος Στρατιώτης συμβολίζει τη θυσία για την πατρίδα, τη σύγχρονη εκδοχή του Επιταφίου του Περικλή. Αντιπροσωπεύει όμως την αντίστροφη σχέση: το καθήκον της πατρίδας και των θεσμών της απέναντι στα ίδια της τα παιδιά, εκείνα που πέθαναν για να υπάρξει και όσα θα το ξανακάνουν στο μέλλον. Για τον λόγο αυτό, εκεί καταθέτει στεφάνι το ανώτατο όργανο της ελληνικής πολιτείας, ο Πρόεδρός της, μετά την ορκωμοσία του στη Βουλή. Από τη συγκεκριμένη σκοπιά, πόσο άτοπο είναι να συναθροίζονται στα συγκεκριμένα μάρμαρα όσοι ζητούν κάθαρση για την τραγωδία των Τεμπών, ελπίζοντας η θυσία εκείνων των παιδιών να υπηρετήσει, έστω μετατραυματικά, τις αξίες και την ταυτότητα της χώρας;
Η διατύπωση του αιτήματος για δικαιοσύνη μπροστά στο συγκεκριμένο μνημείο πρέπει να αναγνωστεί και ως επανασύνδεση της νεότερης γενιάς με τη χώρα που την πληγώνει, ακόμη και ως αποδοχή των θεσμών της.
Οσο κατανοητή και εάν είναι η ανάγκη για τάξη και διατήρηση της αισθητικής στο εμβληματικό σημείο αφετηρίας του νεοελληνικού κράτους –αυτό είναι ο Αγνωστος Στρατιώτης– η αφοριστική αντιμετώπιση κάθε μορφής δρωμένου για τα Τέμπη είναι λάθος. Η διατύπωση του αιτήματος για δικαιοσύνη μπροστά στο συγκεκριμένο μνημείο πρέπει να αναγνωστεί και ως επανασύνδεση της νεότερης γενιάς με τη χώρα που την πληγώνει, ακόμη και ως αποδοχή των θεσμών της. Επιλέγοντας το σημείο όπου συναντάται η ευθύνη του πολίτη προς την πατρίδα με την ευθύνη της τελευταίας προς εκείνον, οι διαμαρτυρόμενοι δεν επιζητούν ρήξη, αλλά λύση. Ο χαρακτηρισμός τους ως βέβηλων στο όνομα της κοσμιότητας απλώς θα επιφέρει ένα ακόμη πλήγμα στον ισχνό ομφάλιο λώρο που τους συνδέει με την έννοια της πατρίδας. Ποιους ακριβώς; Τους πιο νέους, την ομάδα των 18-35, από τους οποίους θα ζητηθεί, αν ο μη γένοιτο παραστεί ανάγκη, να χύσουν το αίμα τους όπως το άγνωστο παλικάρι που είναι θαμμένο στα σκαλιά του Κοινοβουλίου. Για να ικανοποιηθούν ποιοι ακριβώς; Το εκλογικό ακροατήριο εκείνων που φλερτάρουν ή είναι στη σύνταξη εκείνων που δεν θα πολεμούσαν σήμερα αν χρειαζόταν, αλλά δεν αντέχουν να βλέπουν κεριά και αντίσκηνα αντί για περιστέρια στο Σύνταγμα.
Επομένως, η κατάσταση μπροστά στον Αγνωστο Στρατιώτη χρειάζεται σύνεση και λεπτούς χειρισμούς. Η επίκληση της δημόσιας τάξης και η νομικίστικη συζήτηση για το ποιες υπηρεσίες είναι αρμόδιες για το μνημείο δεν δίνουν ικανοποιητικές απαντήσεις. Ούτε η δικαιολογημένη δυσανεξία για την καπήλευση μιας δίκαιης αγανάκτησης από πολιτικούς που εμπορεύονται τον πόνο. Η Καθολική Εκκλησία απέρριψε χωρίς να ακούσει την κραυγή αγωνίας του Λούθηρου για μεταρρυθμίσεις. Ούτε εκείνος ήθελε να ανατρέψει την Εκκλησία στην εξώπορτα του ναού της Βυρτεμβέργης θυροκόλλησε τις 95 θέσεις του. Αν είχε ακουστεί, πολλά θα ήταν διαφορετικά σήμερα. Η Ιστορία σπάνια δικαιώνει την αφοριστική αντιμετώπιση των αντιδρώντων ως αιρετικών.
*Ο κ. Γιώργος Δελλής είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών.
