Στην πόλη Λβιβ κοντά στα σύνορα με την Πολωνία έχει αυτές τις μέρες λογοτεχνικό φεστιβάλ. Γίνονται αναγνώσεις, συζητήσεις, υπάρχουν πάγκοι με στοίβες βιβλίων. Οι άνθρωποι έχουν στα κινητά τους εγκατεστημένες ειδικές εφαρμογές που καταγράφουν και παρακολουθούν την πορεία του πολέμου. Οταν τους έρχεται ειδοποίηση, τρυπώνουν στο καταφύγιο.
«Το φεστιβάλ τον έχει γραμμένο τον Πούτιν», γράφει η Fiona Benson στον Guardian (What happens when Ukraine’s largest literary festival comes under Russian attack), ευρισκόμενη στο πεδίο, ανάμεσα σε ποιητές και στρατιώτες, μετά από μια βραδιά ρωσικού μπούλινγκ από αέρος. Σειρήνες, καταφύγιο και ένα σκοτωμένο παιδί, το χρυσόμαλλο κεφάλι του λιωμένο. Επόμενο πρωί: οι Ουκρανοί ξετρυπώνουν, για να πάνε στους πάγκους με τα βιβλία να βρουν τίποτα καλό να διαβάσουν. Η Benson διαβάζει τις αγγλικές εκδοχές των ποιημάτων του στρατιώτη ποιητή Fedir Rudyi μπροστά σε κοινό. Τα ποιήματά του «είναι τρυφερά κι ευαίσθητα, όπως κι ο ίδιος».
Κάποιοι από τους ποιητές και τους συγγραφείς που συμμετέχουν στο φεστιβάλ έχουν χτυπηθεί από επιθέσεις του Πούτιν. Ολοι έχουν ψυχικό τραύμα. Η πόλη ακούει τα ποιήματα του πολέμου. Η λογοτεχνία συνεχίζει, ο Πούτιν να πάει να πνιγεί. Κάποιοι Ουκρανοί καλλιτέχνες έχουν ήδη σκοτωθεί, ενώ οι Ρώσοι καλλιτέχνες παλεύουν διαρκώς με τη λογοκρισία, την αστυνομοκρατία και την εξορία. Το Λβιβ ζει παρά ταύτα. Ιεραρχεί ψηλά τον πολιτισμό, όπως πάντα. Εχει πλατείες, τοπόσημα, αρχιτεκτονική και πάρκα. Αποφασίζω πως θα το επισκεφτώ μόλις μπορέσω. Θέλω να βρεθώ κάπου όπου οι άνθρωποι εκτιμούν βαθιά αυτό που λέμε ζωή.
Την επόμενη εβδομάδα, ένας σημαντικός λογοτεχνικός οργανισμός του Βερολίνου (Haus Fur Poesie) θα τιμήσει τη σύγχρονη ουκρανική ποίηση και μουσική φέρνοντας το κοινό σε επαφή με Ουκρανούς καλλιτέχνες και τη δουλειά τους (Vocations, Music and Poetry from Ukraine). Θα συμμετάσχει μια γερμανο-ουκρανική κολεκτίβα ποιητών (Landschaft), η Ουκρανή τραγουδοποιός Ganna Gryniva, το φωνητικό ανσάμπλ Alter Ratio κ.ά. Ολοι αυτοί συνεχίζουν τη δουλειά τους, αφού δεν γίνεται κι αλλιώς. Η συνέχεια, όμως, έχει κάτι από αντίσταση μέσα.
Στον ιστότοπο Ukraine/World, μπορεί να έρθει κανείς σε επαφή με τις ιστορίες στρατιωτών-ποιητών, να διαβάσει τι σκέφτονται για τη γλώσσα σε καιρό πολέμου. Να μερικοί στίχοι του Artur Dron’ (που στ’ αγγλικά έχει δημοσιεύσει τη συλλογή με τίτλο We Were Here). «Να είσαι μ’ αυτόν που τρώει έτοιμα νουντλς με κρύο νερό/ μ’ αυτόν που τον συνέλαβαν, αλλά δεν θα μιλήσει ποτέ/ μ’ αυτόν που τον συνέλαβαν, αλλά δεν γεννήθηκε/ Και να είσαι μ’ αυτήν που δεν κατάφερε να γεννήσει/ Κι ακόμη: να είσαι μ’ εκείνα τα δύο κορίτσια από την περιοχή του Rivne, θυμάσαι;/ Οδηγούσαμε προς τ’ ανατολικά, ένα κονβόι,/ στάθηκαν στο πλάι του δρόμου, μας κοίταξαν κι έβαλαν το χέρι στην καρδιά».
O Artur είναι ποιητής, συγγραφέας, δημοσιογράφος και στρατιώτης. Κατατάχθηκε όταν άρχισε η πλήρης ρωσική εισβολή. Εχει χάσει μέρος της κινητικότητας στα δάχτυλα, καθώς και μέρος της αίσθησης της αφής. Κάθε πρωί, δίνει τη μάχη με τις λέξεις. Οι λέξεις, οι ιστορίες, τα ποιήματα που φτάνουν σ’ εμάς είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων (κοινή πολιτιστική/θρησκευτική παράδοση, διπλωματία, αποικιοκρατία, επενδύσεις κυβερνήσεων/ιδιωτών στον πολιτισμό, μόδες, χρηματοδότηση, συμπάθειες και αντιπάθειες του κοινού, ρατσισμός κ.λπ.). Οπότε μην εκπλήσσεστε εάν δεν ξέρετε τίποτα για τον σύγχρονο πολιτισμό της Ουκρανίας. Υπάρχει, όμως, και ο πόλεμος, συχνά, οδηγεί τους συγγραφείς σε μία οικονομία λέξεων φανταστική, σε μια πυκνότητα συναισθήματος, εφόσον, φυσικά επιβιώσουν και δεν τρελαθούν.
