Διάβασα πρόσφατα ότι ο ΟΤΕ πούλησε τη Romtelecom. Λίγο πριν, η θυγατρική της τράπεζας Alpha στη Ρουμανία είχε αγοραστεί από Ιταλούς. Μελαγχόλησα. Το τέλος μιας ένδοξης εποχής ελληνικής οικονομικής διείσδυσης στα Βαλκάνια.
Οταν, γύρω στο 1990, κατέρρεαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα, οι κυβερνήσεις που τα διαδέχτηκαν πουλούσαν κομμάτια της οικονομίας τους όσο όσο. Ηταν θέμα επιβίωσης, δεν είχαν να φάνε. Οι πλούσιοι επενδυτές της Δύσης φοβήθηκαν το χάος και δίστασαν να επωφεληθούν. Εμείς, μαθημένοι στο χάος από τα δικά μας, τολμήσαμε. Με οδηγούς τις τράπεζες και τον ΟΤΕ, αγοράσαμε ή φτιάξαμε επιχειρήσεις σε στρατηγικούς τομείς των οικονομιών των γειτόνων μας. Μας καλοδέχτηκαν τότε σαν σωτήρες και μας έδωσαν προνόμια που ούτε θα μπορούσαμε να τα ονειρευτούμε εδώ. Στην αρχή, πολλές ελληνικές εταιρείες μπήκαν με τη νοοτροπία της αρπαχτής, αλλά πολύ γρήγορα οι περισσότερες άλλαξαν νοοτροπία, προσαρμόστηκαν στο περιβάλλον, οργανώθηκαν σωστά, εκπαίδευσαν προσωπικό και άρχισαν να βάζουν ρίζες στις χώρες που τις φιλοξενούσαν.
Μόλις λίγα χρόνια αφότου άνοιξαν οι πόρτες, λειτουργούσαν στους βόρειους γείτονές μας σχεδόν όλες οι μεγάλες τράπεζές μας, τις ακολούθησαν ένα σωρό επιχειρήσεις και βέβαια ήταν ήδη εκεί ο ΟΤΕ που ήλεγχε τη Romtelecom (OTE της Ρουμανίας), είχε το μονοπώλιο των τηλεπικοινωνιών στην Αλβανία και στα Σκόπια και μεγάλη παρουσία σε Σερβία και Βουλγαρία. Γενικά, η ελληνική παρουσία στις χώρες αυτές είχε αποκτήσει καλό όνομα και οι περισσότερες επιχειρήσεις μας ήταν κερδοφόρες από την αρχή. Αρχισαν να γίνονται πιο εξωστρεφείς και τολμηρές, να αποκτούν αυτοπεποίθηση και να βλέπουν πιο μακριά από τη μύτη τους. Η επέκταση στα Βαλκάνια θα μπορούσε να γίνει ένα σκαλοπάτι για πιο φιλόδοξα σχέδια, με στόχο κυρίως τις ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες και έμφαση στους τομείς παροχής υπηρεσιών.
Η ακμή της παρουσίας και δράσης μας εκτός συνέπεσε όμως με την κατάρρευση εντός και τα μνημόνια. Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες χρεοκόπησαν, έχασαν τα κεφάλαιά τους, τις πήρε ουσιαστικά το κράτος, που πιέστηκε από την τρόικα να τις βάλει να ξεπουλήσουν ό,τι καλό είχαν για να τα αντικαταστήσουν. Και τι καλύτερο από τις θυγατρικές τους στα Βαλκάνια. Εβαλαν το χεράκι τους και οι δυτικοευρωπαϊκές τράπεζες που μας είχαν ακολουθήσει εκεί και τις εποφθαλμιούσαν. Ισως μπορούσαμε να το έχουμε αποφύγει αν οι τότε κυβερνήσεις είχαν καταλάβει τη σημασία αυτού που ονομάζεται «soft power», της επιρροής που έχει η ισχυρή οικονομική παρουσία στις σχέσεις των κρατών. Αλλά οι κυβερνήσεις μας τότε, ακόμα και αν το καταλάβαιναν, αμφιβάλλω αν θα μπορούσαν να κάνουν κάτι. Λειτουργούν ακόμη πολλές και καλές ελληνικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια, αλλά η κρίσιμη μάζα που μπορεί να μεταφραστεί και σε πολιτικά κέρδη έχει χαθεί. Ενα θαύμα που κράτησε λιγότερο από μια γενιά.
