«ΗΡωσία είναι αχανής. Αχανέστατη. Απέραντη. Απέραντη σημαίνει δεκαέξι εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Απέραντη σημαίνει έντεκα ζώνες ώρας. Είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο. (…) Δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός ότι η αρκούδα είναι το σύμβολο αυτής της πελώριας χώρας. Στέκεται εκεί, κάποιες φορές σε χειμερία νάρκη, άλλες φορές γρυλίζοντας, μεγαλοπρεπής αλλά συνάμα και άγρια. Οι ίδιοι οι Ρώσοι αποφεύγουν να την αποκαλούν με το όνομά της, από φόβο μην τυχόν ξυπνήσουν τη σκοτεινή πλευρά της. Την αποκαλούν μενιβένι, που σημαίνει “αυτή που της αρέσει το μέλι”».
Είναι, νομίζω, ενδεικτική η εισαγωγική παράγραφος του Τιμ Μάρσαλ στο κεφάλαιο που αφιερώνει στη Ρωσία, με το οποίο μάλιστα ξεκινά η νέα, επικαιροποιημένη έκδοση του διαρκούς μπεστ σέλερ του «Αιχμάλωτοι της γεωγραφίας» (μτφρ.: Σπυρίδων Κατσούλας, εκδ. Διόπτρα).
Η Ρωσία μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα, ανάλογα με το υπόβαθρο του καθενός. Π.χ., Ντοστογιέφσκι, Πούσκιν, Στραβίνσκι, Ταρκόφσκι, Ορθοδοξία. Μπορεί και να σημαίνει Πούτιν, ολιγαρχία, Στάλιν, γκουλάγκ και Ιβάν ο Τρομερός. Τα μεν δεν είναι ασύνδετα με τα δε όταν μιλάμε για πολιτισμικά, ανθρωπολογικά σχήματα, οπωσδήποτε όμως, και ειδικά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, Ρωσία σημαίνει Πούτιν, ολιγαρχία, επιθετικότητα, επεκτατισμός.
Η σημερινή ηγεσία της Ρωσίας, λέει ο Μάρσαλ, «είναι απολυταρχική εκ φύσεως, αυτοκρατορική εν τοις πράγμασι και εθνικιστική εκ βάθρων. Η εισβολή στην Ουκρανία το 2022, μια απόπειρα να υποτάξει τον λαό της και να σβήσει τη χώρα από τον χάρτη, αποκάλυψε την εξαχρείωση αυτού που, υπό τον Βλαντίμιρ Βλαντιμίροβιτς Πούτιν, έχει μετατραπεί σε ένα κράτος-γκάνγκστερ».
Αυτονόητα τα παραπάνω, όμως στη συνέχεια ο Μάρσαλ βάζει κάτω τα γεωγραφικά δεδομένα της Ρωσίας. Η Πολωνία, π.χ., «αποτελεί έναν διάδρομο απ’ όπου η Ρωσία θα μπορούσε να δεχτεί επίθεση αλλά και όπου θα μπορούσε να παρατάξει τις ένοπλες δυνάμεις της, αν αυτό καθίστατο απαραίτητο, εμποδίζοντας έτσι την προέλαση του εχθρού προς τη Μόσχα». Αλλά το πέρασμα είναι στενό. Επιπλέον είναι επίπεδο. «Ακόμα και για έναν μεγάλο στρατό, η άμυνα κατά μήκος όλης αυτής της γραμμής θα αποτελούσε ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση».
Ο Μάρσαλ επισημαίνει πως ουδέποτε κατακτήθηκε η Ρωσία από αυτή την κατεύθυνση. Είτε επειδή ελέγχει εν μέρει τις χώρες δυτικά της είτε λόγω του στρατηγικού της βάθους (ο Ναπολέων και ο Χίτλερ δοκίμασαν και απέτυχαν οικτρά).
Στη ρωσική Απω Ανατολή, η γεωγραφία προστατεύει ακόμα περισσότερο τη Ρωσία. «Ενδεχομένως», σχολιάζει ο Μάρσαλ, «κάποιος να σκεφτόταν πως δεν υπάρχει καμία μεγάλη δύναμη που να έχει την πρόθεση να προελάσει προς τη Ρωσία, αλλά οι Ρώσοι έχουν τους λόγους τους να μη συμμερίζονται αυτή την άποψη». Γιατί; Αύριο η συνέχεια.
