Ο Τιμ Μάρσαλ, στη νέα, επικαιροποιημένη έκδοση των «Αιχμαλώτων της γεωγραφίας» (μτφρ.: Σπυρίδων Κατσούλας, εκδ. Διόπτρα) θίγει από νωρίς στο βιβλίο την αδυναμία της Ευρώπης να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Οπως τονίζει, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, «η Ευρώπη θυμήθηκε κάτι από την αρχαιότητα: το θεώρημα του Σαλλούστιου».
Γάιος Σαλλούστιος Κρίσπος (λατιν.: Gaius Sallustius Crispus, 86-π. 35 π.Χ.), Ρωμαίος ιστορικός και πολιτικός από oικογένεια πληβείων της Ιταλίας. Πίστευε ότι «οι συμμαχίες είναι πραγματικά ισχυρές μόνον όταν σχηματίζονται από φόβο για έναν κοινό εχθρό. Στην περίπτωση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, ήταν ο φόβος για την Καρχηδόνα. Σήμερα, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μοιράζονται για άλλη μία φορά τον φόβο μιας απειλής που καταλαβαίνουν πως προέρχεται από την Ανατολή και πασχίζουν να την αντιμετωπίσουν». Κάτι τέτοιο, όμως, δεν ίσχυε και την εποχή του Ψυχρού Πολέμου; Ναι· αλλά τώρα οι ΗΠΑ ασχολούνται περισσότερο με την Κίνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αψηφούν την απειλή της Ρωσίας. Και πάλι, υπάρχει μία ακόμα μεγάλη διαφορά: ο παράγοντας Ντόναλντ Τραμπ. Η Αμερική δεν είναι πια αυτό που ήταν για την Ευρώπη· περισσότερο θυμίζει την Αμερική του απομονωτισμού της δεκαετίας του ’30 παρά εκείνη του Ψυχρού Πολέμου. «Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία», γράφει ο Μάρσαλ, «υπενθύμισε στα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ τον λόγο ύπαρξης του οργανισμού και, παράλληλα με την επανεκλογή του Τραμπ, τα έκανε να συνειδητοποιήσουν την άθλια κατάσταση της άμυνάς τους».
Δεκαετίες μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου, η Δύση έμεινε χωρίς κοινό εχθρό. Τώρα πια τον έχει. Αλλά το θεώρημα του Σαλλούστιου, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, ισχύει και από την ανάποδη: Κίνα, Ρωσία, Ιράν, Βόρειος Κορέας, η «ελίτ» των ολοκληρωτισμών στον πλανήτη, βλέπουν τις ΗΠΑ, αλλά και την Ευρώπη, ως εχθρό ο οποίος αν δεν συντριβεί θα τους επιβληθεί στο τέλος.
Η συνθήκη του, καταγράφει και αναλύει ο Μάρσαλ, παραπέμπει σε «παραμονές πολέμου». Με άλλα λόγια, δεν είναι να απορεί κάποιος αν θα γίνει πόλεμος, αλλά πότε και πώς ακριβώς (στις χώρες της Βαλτικής οι πολίτες ήδη κάνουν τις σχετικές προετοιμασίες…).
Αυτή τη στιγμή, τα πρώτα δεδομένα που έχουμε ως προς τη διεξαγωγή πολέμου είναι σαφώς η σύρραξη στην Ουκρανία. Κατά τον Μάρσαλ, είναι ο πρώτος «διαστημικός πόλεμος», καθώς αμφότερα στρατόπεδα έχουν πρόσβαση σε διαστημικά μέσα. Είναι επίσης ο πρώτος πόλεμος όπου οι επιχειρήσεις διεξάγονται με μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones) και ο πρώτος στον οποίο «οι υπερηχητικοί πύραυλοι εκτοξεύτηκαν εν βρασμώ ψυχής».
Ποιος υπερισχύει, όμως, ως προς αυτά τα τεχνολογικά μέσα; Κατά τον Μάρσαλ, η Κίνα. Η συνέχεια αύριο.
