Μεθαύριο συμπληρώνονται δύο χρόνια από την τρομοκρατική ενέργεια της Χαμάς εναντίον στόχων εντός του Ισραήλ, η οποία έμελλε να αλλάξει τη μοίρα της Μέσης Ανατολής.
Το Ισραήλ κατάφερε μια σειρά από συντριπτικά πλήγματα σε βάρος των αντιπάλων του, κρατικών και μη κρατικών δρώντων, με αποτέλεσμα η εικόνα που αποπνέει να είναι του αδιαμφισβήτητου περιφερειακού ηγέτη, τουλάχιστον σε στρατιωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.
Η αίσθηση των περισσότερων είναι ότι η ισραηλινή ηγεσία σέρνει από τη μύτη την αμερικανική και πως παρά τις επιμέρους διαφωνίες και διαφοροποιήσεις, στο τέλος της μέρας είναι δεδομένη η ευθυγράμμιση του Τραμπ με τον Νετανιάχου αλλά όχι τούμπαλιν.
Ομως, το Τελ Αβίβ διατηρεί ανοιχτή την χαίνουσα πληγή της Γάζας, έχοντας διαμορφώσει και στερεοποιήσει μια αυξανόμενη και εντονότερη αντίθεση στις ενέργειές του, οδηγώντας στη διεθνή του απομόνωση. Είναι συνεπώς προς άμεσο αλλά και μακροπρόθεσμο όφελος του να τερματιστούν το συντομότερο οι εχθροπραξίες στη Γάζα.
Παραμένει άγνωστο αν ο Νετανιάχου συρθεί από τους ακραίους της κυβέρνησής του, δεδομένου ότι μέχρι τον Οκτώβριο του 2026 το αργότερο πρέπει να διεξαχθούν εκλογές, και ασφαλώς θα ήθελε αυτές να γίνουν με τους καλύτερους δυνατούς όρους για αυτόν (πάντως, μία πρόταση ειρήνης θα στηριχθεί από την αντιπολίτευση) ή θα συμβιβαστεί με την πίεση που του ασκείται τόσο από τον Τραμπ όσο και εν γένει από τον διεθνή παράγοντα, προτού όμως «τελειώσει τη δουλειά».
Είναι πλέον σαφές ότι η πρόσφατη επίθεση εναντίον στόχων της Χαμάς εντός του Κατάρ τροποποίησε τα δεδομένα και ανάγκασε τον Τραμπ να αναλάβει σχετική πρωτοβουλία, αφού οι αραβικές μοναρχίες του Κόλπου εξεγέρθηκαν σε βάρος του Ισραήλ, παραμερίζοντας τις διαφορές τους. Αυτή τη φορά δεν μπορούσαν να αντιδράσουν χλιαρά.
Σήμερα, στην πιο δύσκολη θέση από όλους βρίσκεται η Αίγυπτος, με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους να κερδίζουν και πάλι πόντους στα χαμηλά στρώματα της κοινωνίας, αφενός, λόγω της βαθιάς οικονομικής κρίσης, αφετέρου, εξαιτίας της αδυναμίας της αιγυπτιακής ηγεσίας να παρέμβει αποτελεσματικά υπέρ των Παλαιστινίων και να σταματήσει την αιματοχυσία στη Γάζα.
Μικρότερο πρόβλημα, ωστόσο υπαρκτό, έχει και η Ιορδανία, με κοινωνικές αντιδράσεις, ενώ στις υπόλοιπες αραβικές χώρες ακόμη και αν οι πολίτες «βράζουν» σε βάρος του Ισραήλ δεν είναι καθόλου εύκολο να εκφραστούν δημόσια. Αλλά δεν αφήνουν ανεπηρέαστες τις ηγεσίες. Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κατάρ ένωσαν δυνάμεις και έστειλαν ξεκάθαρο μήνυμα στον Τραμπ, επί παραδείγματι με το σύμφωνο αμοιβαίας άμυνας που υπέγραψε η πρώτη με το Πακιστάν, όπως και με διαρροές ότι θα στραφούν προς Κίνα και Ρωσία.
Αντιδρώντας άμεσα, ο Αμερικανός πρόεδρος δημοσιοποίησε σχέδιο ειρήνευσης για τη Γάζα, μόνο που το τελικό κείμενο είχε κάποιες σημαντικές διαφορές σε σχέση με το πρώτο, ικανοποιώντας περισσότερο το Ισραήλ, αφού πρώτα είχε πάρει την έγκριση των αραβικών κρατών και της Τουρκίας.
Ο Τραμπ δέσμευσε πρώτα τις μουσουλμανικές χώρες σε ένα αρχικό σχέδιο ώστε να προκαταλάβει τη Χαμάς, η οποία απομονωμένη θα δυσκολευόταν να απαντήσει αρνητικά, και προέβη σε αλλαγές κατόπιν της συνάντησής του με τον Νετανιάχου.
Στην παρούσα του μορφή, αν πρόκειται να υλοποιηθεί απαιτούνται αλλαγές, κυρίως λόγω των ασαφειών ή και παραλείψεων του σε καθοριστικά ζητήματα, όπως το χρονοδιάγραμμα απόσυρσης των ισραηλινών δυνάμεων, η απόρριψη της λύσης των δύο κρατών και η απάλειψη της αναφοράς στην μη προσάρτηση της Δυτικής Όχθης.
Η Χαμάς απάντησε θετικά, θέτοντας όρους και κυρίως αποσυνδέοντας την κατάπαυση του πυρός και την επιστροφή ομήρων και σορών (ως πρώτο βήμα) από τη διαπραγμάτευση για το μέλλον της Γάζας που θα ακολουθήσει και η οποία θα περιλαμβάνει και το ζήτημα του αφοπλισμού της.
Οι στόχοι της είναι να κερδίσει χρόνο, να εκθέσει τις πραγματικές προθέσεις του Ισραήλ και να μην αντιπαρατεθεί με τον Τραμπ, αφού «αδειάστηκε» από τους σημαντικότερους συμμάχους της.
Πάντως, οι εμπλεκόμενοι περισσότερο παίρνουν θέσεις για τη διαχείριση ενός πιθανού ναυαγίου, δεδομένης τόσο της αμοιβαίας δυσπιστίας όσο και των αντικρουόμενων συμφερόντων τους.
Τέλος, αν η Τουρκία αποδεδειγμένα συνέβαλε στην αλλαγή στάσης της Χαμάς, βοηθώντας τον Τραμπ στην διευθέτηση ενός εκ των δύο μεγαλύτερων διπλωματικών, προσωπικών του στοιχημάτων, θα επιζητήσει την εξαργύρωση της επιτυχίας. Προς τούτο θα κάνει ό,τι μπορεί για να μην καταρρεύσει η συμφωνία.
*O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA), καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
