Σε έναν κόσμο όπου κλονίζονται συμφωνίες, συμμαχίες και αξίες, πώς μπορούν οι Ευρωπαίοι να ενισχύσουν την άμυνά τους και να θωρακίσουν τη Δημοκρατία; Πώς μπορούν οι χώρες-μέλη της Ενωσης να χαράξουν ενιαία πολιτική εναντίον των προκλήσεων της εποχής, όταν όχι μόνο δεν συμφωνούν μεταξύ τους, αλλά και στο εσωτερικό τους συχνά επικρατεί πόλωση, όταν κράτη και πολίτες στερούνται πόρους, όραμα και αυτοπεποίθηση; Αντιμέτωπες με μια απρόβλεπτη Αμερική, μια επιθετική Ρωσία, μια ολοένα πιο δυναμική Κίνα, οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να αντέξουν μόνον εάν υπάρξει ισχυρή βούληση για ενότητα μεταξύ τους. Αυτό είναι δύσκολο όταν οι δημοκρατικές διαδικασίες απαιτούν ομοφωνία στις αποφάσεις της Ενωσης και ανοχή προς τις αντιευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις εντός πολλών χωρών. Οι ισορροπίες σε οποιαδήποτε από τις 27 χώρες-μέλη μπορεί να κρίνουν τις αποφάσεις του συνόλου, και την τύχη των 450 εκατ. κατοίκων της Ενωσης. Οι ηγεσίες των άλλων μεγάλων δυνάμεων δεν αντιμετωπίζουν τέτοιο σκηνικό όταν χαράζουν πορεία ή αντιδρούν σε ξαφνικές προκλήσεις.
Η έλλειψη κεντρικής εξουσίας αφήνει την Ε.Ε. χωρίς αξιόπιστη ηγεσία. Η σημερινή αβεβαιότητα, όμως, απαιτεί από τις χώρες-μέλη να παραχωρήσουν σημαντικό κομμάτι της κυριαρχίας τους στην Ενωση.
Προφανώς, η Δημοκρατία συμβάλλει στις αργές κινήσεις της Ενωσης. Ομως, δεν ευθύνεται μόνον αυτή. Και αυτή μπορεί να οδηγήσει σε λύση. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν οικοδομήσει έναν ισχυρό, αξιόπιστο και ευρέως αποδεκτό εκτελεστικό βραχίονα για τη διακυβέρνησή τους στο εσωτερικό και στη διεθνή σκηνή. (Οπως δεν είχαν σχεδιάσει τους μηχανισμούς για τη διαχείριση οικονομικής κρίσης έως ότου ξέσπασε η ελληνική κρίση.) Η σημερινή αβεβαιότητα, η οποία απειλεί ευθέως την ασφάλεια και την ευημερία κάθε λαού της Ευρώπης, απαιτεί από τις χώρες-μέλη να παραχωρήσουν σημαντικό κομμάτι της κυριαρχίας τους στην Ενωση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλυσαν αυτό το πρόβλημα προ πολλού, με κοινή διαχείριση χρέους και με ισχυρή εκτελεστική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Η σημερινή δοκιμασία των ΗΠΑ υπογραμμίζει ότι η Δημοκρατία πρέπει να είναι πάντα «υπό διαμόρφωση», να εξελίσσονται οι θεσμοί για να αντιμετωπίζουν απειλές όπως η υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας σε έναν άνθρωπο. Στην Ευρώπη, το πρόβλημα είναι το αντίθετο: η έλλειψη κεντρικής εξουσίας αφήνει την Ενωση χωρίς αξιόπιστη ηγεσία. Η λύση δεν είναι εύκολη, καθώς η διαμόρφωση ισχυρού κέντρου και η κατάργηση του βέτο θα προκαλέσουν ισχυρές αντιδράσεις σε κάθε χώρα. Η εναλλακτική, όμως, είναι η διάλυση της Ενωσης, με ολέθριες συνέπειες για όλους.
Εδώ ερχόμαστε στη Δημοκρατία και στην υποτιθέμενη αδυναμία της: η πολυφωνία, που μπορεί να οδηγήσει στον διχασμό, στην παράλυση της πολιτικής και στην απάθεια πολλών πολιτών, ανοίγοντας δρόμο για δημαγωγούς και ξένους παράγοντες, και περαιτέρω υπονόμευση της Δημοκρατίας και της Ενωσης. Η λύση, όμως, δεν είναι ο περιορισμός δικαιωμάτων, αλλά η εξέλιξη της Δημοκρατίας, η θωράκιση των θεσμών που προστατεύουν και το πολίτευμα από απειλές και τους πολίτες από τα λάθη και τις υπερβολές της πολιτείας. Οι πολίτες έχουν ανάγκη να πιστέψουν σε ένα πολίτευμα που παρέχει δικαιοσύνη, ασφάλεια και ευκαιρίες. Πολιτικοί, επιστήμονες και δημοσιογράφοι πρέπει να μιλούν για αυτά –πώς εξασφαλίζονται, πώς προστατεύονται– και όχι για τη Δημοκρατία ως αφηρημένη έννοια. Να γνωρίζουμε τι σημαίνει Δημοκρατία, να μην παρουσιάζεται μόνον ως κυτίο παραπόνων και πηγή απογοήτευσης όταν δεν κρίνεται «τέλεια». Οταν οι πολίτες συνειδητοποιούν πως η Δημοκρατία δεν είναι κάτι που τους επιβάλλεται από κάποια ελίτ, αλλά είναι μια κοινωνία που βασίζεται στη συμμετοχή τους για να υπάρξει, για να τους δώσει αυτά που έχουν ανάγκη, τότε θα δώσουν μάχες για αυτήν. Και αυτοί οι πολίτες θα γνωρίζουν πως μόνο μια ισχυρή Ευρώπη, που χτίζεται από δημοκρατικές δυνάμεις, θα τους παρέχει δικαιοσύνη, ασφάλεια και ευκαιρίες.
