Στην αλήστου μνήμης Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) κυκλοφορούσε ένα ωραίο ανέκδοτο. «Μπαίνει κάποιος σε ένα κρεοπωλείο και ζητάει ένα κιλό πέστροφες. Εκπληκτος ο υπάλληλος αποκρίνεται: “Ξέρετε, εδώ είναι το κατάστημα που δεν έχει κρέας. Το μαγαζί που δεν έχει ψάρια είναι απέναντι”». Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να ειπωθεί και από το υπουργείο Παιδείας: «Ξέρετε, εδώ είναι το κατάστημα που δεν έχει βιβλία».
Συμφώνως με το εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ της «Κ», το πρόγραμμα για το πολλαπλό βιβλίο χάθηκε κάπου στη σοβιετικής υφής διαδικασία για την υλοποίησή του. «Το σχέδιο ξεκίνησε στα τέλη του 2020. (…) Την άνοιξη του 2023 ολοκληρώθηκε η κοστολόγηση του πολλαπλού βιβλίου. (…) Αμέσως μετά την ΚΥΑ κοστολόγησης (στις 25/4/2023) εκδόθηκε πρόσκληση ενδιαφέροντος προς εκδοτικούς οίκους και φυσικά πρόσωπα για τη συγγραφή των νέων βιβλίων. (…) Συγκρότηση επιτροπών αξιολόγησης από πανεπιστημιακούς, στελέχη εκπαίδευσης και εκπαιδευτικούς της τάξης. Διαμόρφωση ψηφιακών υποδομών ανάρτησης των βιβλίων» κ.ά. («Καθημερινή», 23.9.2025).
Το «Πεναταετές Πλάνο (2020-2025)» της δικής μας Επιτροπής Κεντρικού Σχεδιασμού («Γκόσπλαν», σοβιετιστί) προέβλεπε: «Ολοκλήρωση της συγγραφής των βιβλίων στις αρχές του 2025. Ολοκλήρωση της αξιολόγησης από τις αρμόδιες επιτροπές τον Ιούλιο 2025. Ψηφιακή ανάρτηση των βιβλίων στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2025, για να μοιραστούν τα έντυπα βιβλία στα σχολεία τον Σεπτέμβριο του 2026. Ομως, πληροφορίες αναφέρουν ότι τα έντυπα θα δοθούν στα σχολεία τον Σεπτέμβριο του 2027. Η αναβολή δημιουργεί βάσιμες ανησυχίες για την ολοκλήρωση του σχεδίου» («Καθημερινή», 23.9.2025).
Η δουλειά του υπουργείου δεν είναι η μικροδιαχείριση σε κάθε πτυχή του κοινού μας βίου. Πρέπει να χαράσσει πολιτικές για τις νέες προκλήσεις που έρχονται και ουχί να κυνηγάει τους τυπογράφους.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μαθητές ξεκινούν το σχολείο χωρίς βιβλία. Κάθε χρόνο υπάρχουν μικρές ή μεγάλες καθυστερήσεις. Γίνονται δε πολύ μεγαλύτερες όταν το εξ ορισμού δυσκίνητο κεντρικό σύστημα πρέπει να αλλάξει έστω μια μικρή παράμετρο, όπως π.χ. να εκδώσει νέα βιβλία ή να αναθεωρήσει τα υπάρχοντα.
Οπως γράφαμε το 2011, όταν πάλι παρουσιάστηκαν καθυστερήσεις, «για να πάρει βιβλίο ένας μαθητής στην Αμφισσα, γίνεται χαλασμός στην Αθήνα: πρέπει να δώσει πράσινο φως το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στην Αγία Παρασκευή, να βγει προκήρυξη εκτύπωσης στο Μαρούσι, να υπογράψει το υπουργείο Οικονομικών στο Σύνταγμα, κάπου μπλέκει και το υπουργείο Εσωτερικών στη Βασιλίσσης Σοφίας, να εγκρίνει τη δαπάνη το Ελεγκτικό Συνέδριο στους Αμπελοκήπους, να πληρώσει το Γενικό Λογιστήριο του κράτους στην Κάνιγγος και να γίνουν καμιά δεκαριά άλλες ενέργειες σε άλλες περιοχές της Αττικής. Δεν θα ήταν πιο απλό και παραγωγικό να αποφασίζουν οι γονείς και οι καθηγητές των παιδιών στην Αμφισσα ποια βιβλία Φυσικής θα δώσουν στα παιδιά τους και μετά η πολιτεία να τους αποζημιώνει με κάποιους κανόνες; Δι’ αυτού του τρόπου δεν θα μειώναμε απλώς την απίστευτη γραφειοκρατία· δεν θα εξασφαλίζαμε μόνο ότι τα παιδιά θα έχουν βιβλία στην ώρα τους. Θα είχαμε καλύτερα βιβλία, διότι γονείς και καθηγητές θα φρόντιζαν να εξασφαλίσουν ό,τι προσφορότερο για τα παιδιά τους. Δεύτερον, θα ξεμπερδεύαμε με το άγος της παπαγαλίας στις εξετάσεις. Τα παιδιά δεν θα εξετάζονται σε συγκεκριμένες σελίδες συγκεκριμένων βιβλίων, για να περνούν εκείνα που τις αποστηθίζουν καλύτερα, αλλά σε περιοχές γνώσης που θα έπρεπε να κατανοούν για να γράψουν» («Το γραφειοκρατικό έπος των σχολικών βιβλίων», 9.9.2011).
Χαριτολογούσαμε στον πρόλογο ότι το υπουργείο Παιδείας «είναι το κατάστημα που δεν έχει βιβλία». Αυτό είναι το δέον. Η δουλειά του υπουργείου δεν είναι η μικροδιαχείριση σε κάθε πτυχή του κοινού μας βίου. Πρέπει να χαράσσει πολιτικές για τις νέες προκλήσεις που έρχονται και ουχί να κυνηγάει τους τυπογράφους. Σήμερα υποτίθεται ότι τα κάνει όλα, με αποτέλεσμα να μην κάνει τίποτε σωστά.
