Διαβάζοντας κανείς τις πρόσφατες βιβλιοκρισίες για το «Περί αντισημιτισμού: μια λέξη στην ιστορία» του Μαρκ Μαζάουερ (θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια), διαπιστώνει ότι ο καθηγητής Ιστορίας στο Κολούμπια προσπαθεί να βάλει μια τάξη σε έννοιες συγκεχυμένες, όπως ο αντισημιτισμός, και να στηλιτεύσει την κατάχρηση του όρου – και όχι μόνο από την κυβέρνηση Τραμπ.
Είναι πράγματι αξιοπρόσεκτο ότι τον τελευταίο καιρό καταγγέλλονται για αντισημιτισμό συλλήβδην όσοι Ισραηλινοί ασκούν κριτική στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου (με πρώτο τον δημοσιογράφο της «Χααρέτς» Γκιντεόν Λεβί), μελετητές του Ολοκαυτώματος (π.χ. ο καθηγητής στο Μπράουν Ομέρ Μπάρτοβ), ακόμη και άνθρωποι που έχουν αφιερώσει το έργο τους στην καταπολέμησή του (όπως στα καθ’ ημάς ο πρόεδρος του εφορευτικού συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης Σταύρος Ζουμπουλάκης). Είμαι σίγουρη ότι θα βρεθούν άνθρωποι που θα καταγγείλουν και τον ίδιο τον Μαζάουερ για αντισημιτισμό.
Ουσιαστικά αυτό που κάνει ο ιστορικός Μαζάουερ είναι ότι θέτει την έννοια του αντισημιτισμού σε ιστορικό πλαίσιο, απορρίπτοντας –όπως σημειώνει ο Ιαν Μπουρούμα στο New Yorker– την άποψη ότι «ο αντισημιτισμός είναι μοναδικός, μόνιμος και απαράλλακτος», την οποία κληροδότησε ο πανεπιστημιακός πατέρας του Νετανιάχου στον σημερινό πρωθυπουργό του Ισραήλ. Σε αυτό το σημείο μού θύμισε την απάντηση του Μπάρτοβ όταν τον ρώτησα για τη μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος: «Eίναι ένας ισχυρισμός προβληματικός με την έννοια ότι το θέτει εκτός Ιστορίας. Το κάνει κάτι μεταφυσικό. Δεν μπορείτε να συγκρίνετε τίποτα με αυτό. Αν το λέτε αυτό για οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός, δεν μπορείτε να το κατανοήσετε, διότι ο μόνος τρόπος για να το κατανοήσετε είναι να είστε σε θέση να το συγκρίνετε με άλλα, να το δείτε μέσα στο πλαίσιό του».
Με το τελευταίο άρθρο του στην «Κ», ο Ζουμπουλάκης διαφωνεί: «Οι Εβραίοι, που υπέστησαν ανελέητο διωγμό επί αιώνες και υπήρξαν θύματα της μεγαλύτερης γενοκτονίας στην Ιστορία, διαπράττουν γενοκτονία, όχι ασφαλώς της ίδιας έκτασης και της ίδιας φρίκης με αυτή που υπέστησαν από τον ναζισμό – το έγκλημα εκείνο μένει μοναδικό έως τώρα μέσα στην Ιστορία».
Πέρα από απλουστευτικές καταγγελίες, λοιπόν, από ανανήψαντες ακροδεξιούς που αναβαπτίζονται βάζοντας την ισραηλινή σημαία στο προφίλ τους και απαριθμώντας τις στρατιωτικές επιτυχίες των IDF, αυτή είναι μια συζήτηση που μπορεί να γίνει και στην ελληνική κοινωνία: Τι είναι αντισημιτισμός και ποια η διασταλτική ερμηνεία του; Πότε χρησιμοποιείται καταχρηστικά ο όρος; Είναι μοναδικό ιστορικό συμβάν το Ολοκαύτωμα;
