Την περίοδο των «πακέτων» της πανδημίας, ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές είχαν το θάρρος να διατυπώσουν επιφυλάξεις για τις υψηλές κρατικές δαπάνες ως απειλή για τα δημόσια οικονομικά των κυβερνήσεων. Η στήριξη των οικονομιών, όμως, μέσα σε εκείνες τις έκτακτες συνθήκες ήταν μάλλον αναγκαίο κακό σε όρους δημοσιονομικής πολιτικής.
Πέντε χρόνια μετά, έρχεται το ΔΝΤ να διαπιστώσει ότι «το επίμονα υψηλό παγκόσμιο δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο κυμαίνεται κατά μέσον όρο κοντά στο 5% του ΑΕΠ, αποτελεί τη βασική κινητήριο δύναμη της αύξησης του δημόσιου χρέους και αντικατοπτρίζει το κόστος που κληροδότησε η COVID-19 μέσα από επιδοτήσεις και κοινωνικά επιδόματα, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο καθαρό κόστος των τόκων». Εύσχημος τρόπος για να περιγράψει κάποιος ότι σήμερα το παγκόσμιο χρέος ξεπερνά συνολικά το 235% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση ακολούθησε η πανδημία. Σειρά είχε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η εκτόξευση των τιμών ενέργειας που τροφοδοτεί έως σήμερα τον πληθωρισμό. Αρκεί να κοιτάξεις την καμπύλη του δημόσιου χρέους στις ΗΠΑ. Από το 2020 και μετά προκαλεί δέος. Ανέρχεται τώρα σε 37 τρισ. δολάρια, αγγίζοντας το χρέος που αθροίζουν όλες οι υπόλοιπες προηγμένες οικονομίες μαζί. Μια κρίση χρέους στην αμερικανική οικονομία δεν θα ήταν απλώς αποσταθεροποιητική για τις ΗΠΑ. Θα είχε δραματικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και στο δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα. Θα μπορούσε να διαβρώσει ακόμη και τη θέση της Αμερικής στον κόσμο, με επακόλουθες γεωπολιτικές συνέπειες.
Στην Ευρώπη, η εικόνα είναι ακόμη πιο προβληματική, καθώς η παγίδα του χρέους αποδιοργανώνει και τα πολιτικά συστήματα. Ουδείς θα ήθελε να βρίσκεται στη θέση ενός υπουργού Οικονομικών σήμερα. Όταν το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το ΑΕΠ και η εξυπηρέτηση του χρέους απομυζά όλο και μεγαλύτερο μέρος των φορολογικών εσόδων. Οι κυβερνήσεις είναι αντιμέτωπες, ταυτόχρονα, με τις απαιτήσεις των πιστωτών και με τη δυσφορία των ψηφοφόρων, οι οποίοι στρέφονται όλο και περισσότερο σε λαϊκιστικές δυνάμεις που υπόσχονται δημοσιονομική… χαλαρότητα κόντρα στα δεδομένα· καιροφυλακτούν στη Γαλλία η Λεπέν, στη Γερμανία η Βάιντελ, στη Βρετανία ο Φάρατζ.
Οι οικονομίες του προηγμένου κόσμου ζορίζονται και η λιτότητα υπονομεύει τη δυναμική των συστημικών κομμάτων που την εφαρμόζουν. Αυτά δεν είναι καλά νέα για την Ελλάδα. Μπορεί να έχει βάλει σε τάξη τα δημοσιονομικά της, αν και με τρόπο που φρενάρει την ανάπτυξη, όμως δεν μπορεί παρά να απειλείται από τη δίνη του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού χρέους.
