Ο Ντόναλντ Τραμπ προκαλεί συγκρίσεις με τον νάρκισσο αυτοκράτορα στο λαϊκό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν, ο οποίος, ενώ πιστεύει πως παρελαύνει με τα μεγαλοπρεπή καινούργια του ρούχα, απλώς εκθέτει τη γύμνια του στους πάντες – έως ότου ένα έκπληκτο παιδί αναφωνήσει: «Ο αυτοκράτορας είναι γυμνός».
Σε αυτό παρέπεμψε και ο άνθρωπος που κατηγορεί τον εαυτό του πως συνέβαλε στην ανάδειξη του Τραμπ, βοηθώντας τον να γράψει το «μπεστ σέλερ» βιβλίο «Η τέχνη του Deal» το μακρινό 1987.
Σχολιάζοντας αποκάλυψη των New York Times το 2020 πως οι επιχειρήσεις του Τραμπ έχαναν τεράστια ποσά και ήταν καταχρεωμένες, ο Τόνι Σουάρτζ είχε πει: «Είναι η απόλυτη αποκάλυψη ότι ο αυτοκράτορας είναι γυμνός… Τα στοιχεία είναι συντριπτικά ότι δεν είναι ο άνθρωπος που ισχυρίζεται πως είναι».
Αυτό το σχόλιο ίσως ίσχυε τότε, όταν αποκαλύφθηκε περίτρανα ότι ο Τραμπ έλεγε ψέματα (και) για τον εαυτό του. Σήμερα, όμως, μόλις οκτώ μήνες αφότου άρχισε η δεύτερη θητεία του, τα ψέματα δεν είχαν κανένα κόστος για τον Τραμπ και η αξία του αυξήθηκε κατά 3 δισ. δολάρια (φθάνοντας στα 7,3 δισ.). «Ουδείς πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ έχει χρησιμοποιήσει την εξουσία να κερδίσει τόσο όσο ο Τραμπ», σχολίασε το περιοδικό Forbes.
Η άνοδος του Τραμπ, το Brexit, ο αντιεμβολιαστικός πυρετός, η ασυδοσία του Πούτιν και άλλων αυταρχικών ηγετών προσέφεραν ταυτότητα και την αίσθηση μιας διεθνούς αλληλεγγύης σε πολι- τικά ορφανά και δυνάμεις των άκρων.
Στη δική του εκδοχή του παραμυθιού, ο Τραμπ δεν είναι ο αφελής αυτοκράτορας· εκπροσωπεί τους «ράφτες» που έπεισαν τον πελάτη πως το ανύπαρκτο κοστούμι που του έραβαν ήταν αόρατο μόνο σε όσους δεν ήταν άξιοι να το δουν. Αλλιώς: ο Τραμπ έχει το χάρισμα να καταστρέφει τον πελάτη και αυτός να τον ευχαριστεί. Ο πελάτης εδώ είναι ο ψηφοφόρος, ενώ γυμνοί είναι ο θεσμός της προεδρίας και οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες «ξεντύνονται» με απίστευτη ευκολία και ελαφρότητα από τις αξίες, τους θεσμούς και τις συμπεριφορές που τις καθιστούσαν κοσμοκρατορία. Και αντί να εξαφανίζεται με τα νέα πλούτη του όπως οι ράφτες του Αντερσεν, ο Τραμπ εδραιώνει την εξουσία του ολοένα περισσότερο, για να συνεχίσει το έργο του.
Ενα από τα ερωτήματα που προκύπτουν από το παραμύθι είναι: Πώς τόλμησαν οι απατεώνες να σκαρώσουν τόσο επικίνδυνο σχέδιο; Οσο και να είχαν μελετήσει τις αδυναμίες του θύματος, δεν θα μπορούσαν να προεξοφλήσουν τη συμπεριφορά των γύρω του.
Προφανώς, βασίστηκαν στην ανθρώπινη αδυναμία να συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με αυτά που πιστεύουμε ότι άλλοι πιστεύουν για εμάς, να φοβόμαστε μήπως δυσαρεστήσουμε την εξουσία, να αρνούμαστε (με μεγάλη ευκολία) να πιστέψουμε όσα βλέπουμε, όταν αυτά δεν μας συμφέρουν. Γι’ αυτόν το λόγο υπήρχε το παραμύθι αιώνες πριν από την εκδοχή του Αντερσεν, σε μέρη τόσο διαφορετικά όσο η Ισπανία και η Ινδία. Γι’ αυτό ταιριάζει και στη δική μας εποχή. Και όχι μόνο στην περίπτωση Τραμπ.
Τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε ένα κύμα παραλογισμού να αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο, και σε χώρες όπου παλιότερα δεν φαινόταν. Οχι ότι δεν υπήρχε, αλλά η «καθημερινή συνθήκη» στον δυτικό κόσμο το καθιστούσε αόρατο. Η άνοδος του Τραμπ, το Brexit, ο αντιεμβολιαστικός πυρετός, η ασυδοσία του Πούτιν και άλλων αυταρχικών ηγετών προσέφεραν ταυτότητα και την αίσθηση μιας διεθνούς αλληλεγγύης σε πολιτικά ορφανά και δυνάμεις των άκρων. Σε κάθε χώρα, αυτή η δεξαμενή προσφέρεται για τον κάθε αετονύχη να ψαρεύει. Δόλωμα είναι το ψέμα – όπως ότι κάνοντας κακό σε ξένους κερδίζουμε εμείς, ότι ντύνοντας με χρυσό τον αυτοκράτορα ντυνόμαστε κι εμείς. Οταν το ψέμα και η αλήθεια γίνονται ένα, οι πολίτες είναι τυφλοί, ανυπεράσπιστοι, γυμνοί.
