Η διαρκής επιτυχία του Γιάννη Αντετοκούνμπο, τόσο ως μέλους της εθνικής ομάδας όσο και ως «ιδιώτη» αθλητή, είναι αναμενόμενο να λειτουργεί στην Ελλάδα ως αντιδραστήρας συλλογικής αυτογνωσίας. Κάθε φορά που ο Αντετοκούνμπο επιδεικνύει και αποδεικνύει τα χαρίσματά του είναι σαν να περνάει τη χώρα του από μια δοκιμασία: Ποιοι θα αισθανθούν σιωπηλό καμάρι; Ποιοι θα πανηγυρίσουν δυνατά; Ποιοι έχουν το δικαίωμα να χαρούν και ποιοι την υποχρέωση να μην πουν τίποτα; Με αφορμή το χάλκινο μετάλλιο στο Eurobasket, η συζήτηση αναμοχλεύτηκε και η σύμπτωσή της με την έξαρση του μεταναστευτικού ζητήματος δεν απέβη ιδιαίτερα κολακευτική για τους δεξιούς υπερασπιστές της αγνής και άκαμπτης ελληνικότητας. Κάποιοι εξ αυτών σίγησαν. Κάποιοι άλλοι, πολιτικοί και μη, επαίνεσαν τον σπουδαίο Ελληνα, Γιάννη Αντετοκούνμπο. Υπό ποιες συνθήκες όμως έγινε Ελληνας ο Αντετοκούνμπο και ποια είναι η σημερινή στάση της χώρας προς τους δυνητικούς Αντετοκούνμπο που φέρνουν προς τα εδώ τα προσφυγικά ρεύματα;
Η προφανής αντίφαση
Κάποιες συμπεριφορές δεν συμβιβάζονται. Δεν γίνεται από τη μία να υιοθετούμε σωβινιστικές θεωρίες περί «καθαρότητας» του έθνους, που απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τον εμπλουτισμό του με άτομα διαφορετικής προέλευσης, και από την άλλη να καρπωνόμαστε τις νίκες του Γιάννη Αντετοκούνμπο σαν εθνικούς θησαυρούς. Δεν γίνεται αυτοί που βλέπουν τους «ξένους» ως εισβολείς να γράφουν ύμνους για έναν αθλητή που απέκτησε την ιδιότητα του Ελληνα πολίτη μετά την ενηλικίωσή του (κι αυτό επειδή διέθετε ένα ασύλληπτο ταλέντο με το οποίο η Ελλάδα θέλησε, για στρατηγικούς λόγους, να συνδεθεί). Η αντίφαση αυτή δεν εκθέτει τόσο τους εθνικιστές ως πρόσωπα όσο το εγγενές σφάλμα του δογματισμού τους: η ελληνικότητα δεν φυτρώνει στο χώμα, αλλά πηγάζει από την πρόθεση «ελληνοποίησης». Μετά την ελληνοποίηση, δε, μπορούν να προκύψουν θρίαμβοι που τιμούν και τους ελληνοποιούς και τους ελληνοποιημένους. Αυτό συμβαίνει τώρα με τον Γιάννη και τα αδέλφια του.
Εκδοχές πατριωτισμού
Ο βίος του Αντετοκούνμπο δεν φανερώνει όμως μόνο την υποκρισία των υπερπατριωτών που σπεύδουν να του αποδώσουν καθυστερημένες τιμές για να κερδίσουν λίγη από την αίγλη του. Αναδεικνύει και το αδιέξοδο των αρνητών του πατριωτισμού (του ελληνικού, γιατί για τον πατριωτισμό άλλων χωρών και σημαίες κραδαίνουν και συνθήματα φωνάζουν). Για τον Γιάννη Αντετοκούνμπο, η ελληνική φανέλα έχει υπαρξιακή σημασία. Παρότι ο αθλητής γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια χώρα που τον μεταχειρίστηκε με χαρακτηριστική σκληρότητα, απολαμβάνει να παίζει γι’ αυτήν, συγκινείται από τις νίκες που της χαρίζει, θεωρεί το χάλκινο μετάλλιο ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του. Ο πατριωτισμός του Αντετοκούνμπο καθαίρει τον πατριωτισμό εν γένει. Δείχνει σε όσους ταυτίζουν το εθνικό φρόνημα με την Ακροδεξιά πόσο μεγάλο λάθος κάνουν· ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι να είσαι πατριώτης, και δεν περιλαμβάνουν όλοι γελοίες ιδεολογικές καθηλώσεις και μίσος για τον Αλλο.
Μέσος νέος Ελληνας
Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί πάντως στη «χρήση» του Γιάννη Αντετοκούνμπο ως προτύπου «εξελληνισμού», γιατί κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε ένα πολύ περιοριστικό παράδειγμα. Ο Αντετοκούνμπο δεν μπορεί να λειτουργήσει ως κανόνας, επειδή είναι εκ των πραγμάτων μια σπανιότατη εξαίρεση. Δεν θα υπάρξουν πολλοί Ελληνες, οποιασδήποτε καταγωγής, με τις ικανότητες και τη διεθνή προβολή του. Δεν αναμένονται αντίστοιχα κατορθώματα στο άμεσο μέλλον από κάποιον ή κάποια σαν αυτόν. Δεν είναι ρεαλιστικό, λοιπόν, να θέσουμε τον πήχυ της αποδοχής του νέου Ελληνα στο μέτρο των δυνατοτήτων ενός Αντετοκούνμπο. Αν αγκαλιάσουμε τα παιδιά των μεταναστών υπό τον όρο να κομίζουν τεράστιες επιτυχίες, θα δημιουργήσουμε μια προδιαγραφή που κανένα τους δεν θα καταφέρει να εκπληρώσει. Η ένταξη των μεταναστών και των παιδιών τους στο σώμα της κοινωνίας δεν είναι διαγωνισμός εντυπωσιασμού των δύσπιστων ταγών της εθνικοφροσύνης. Ελληνας θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να γίνει και ο μη εντυπωσιακός· εκείνος που μάλλον δεν θα εξασφαλίσει πολλά μετάλλια με τα ταλέντα του και δεν θα προκαλέσει μαζικά ρίγη για κάποιον λόγο που θα υπερβαίνει την ιδιωτική ζωή του.
Ελληνοπλασία
Πού να δίνουμε έμφαση, επομένως; Στην τυπική νομιμότητα των μεταναστών; Mα οι γονείς του Γιάννη Αντετοκούνμπο, τον οποίο η κυβέρνηση της αυστηροποιημένης μεταναστευτικής πολιτικής συγχαίρει στομφωδώς για τις αθλητικές επιδόσεις του, ήρθαν στη χώρα παράνομα. Στα προσόντα τους; Αυτά μπορεί εκ πρώτης όψεως να είναι αφανή. Πιο χρήσιμο θα ήταν να δώσουμε σε όσους έρχονται την ευκαιρία να αποδείξουν ότι θέλουν να μείνουν και ότι βρίσκουν στην ελληνική ταυτότητα την προοπτική μιας ζωής με αξία. Δεν έχουμε πολλές επιλογές. Οι αυξημένες μεταναστευτικές ροές των τελευταίων εβδομάδων (παρά τα δήθεν ανασταλτικά μέτρα) συνιστούν απόδειξη ότι ο «ξένος» θα συνεχίσει να έρχεται, είτε το θέλουμε είτε όχι. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να του δώσουμε τα εργαλεία να μας διαλέξει όχι μόνον από ανάγκη, αλλά και με θέληση. Οταν επιτέλους καταφέρουμε να επινοήσουμε μια τεχνολογία δημιουργίας Ελλήνων, θα σταματήσουμε να βλέπουμε το μεταναστευτικό ως πρόβλημα και τον Γιάννη Αντετοκούνμπο ως παρηγοριά.
