«Η ζωή είναι κωμωδία. Πρέπει να παίζεται σοβαρά». Η φράση του σημαντικού Ευρωπαίου στοχαστή του 20ού αιώνα Αλεξάντερ Κοζέβ, που υπάρχει ως προμετωπίδα στο μυθιστόρημα του Τζουλιάνο ντα Eμπολι «Ο μάγος του Κρεμλίνου», θα μπορούσε να είναι και μότο της εποχής. Iσως όχι μόνο της σημερινής. Oμως, στην περίοδο που διανύουμε, οι όροι του θεάματος και της υποκριτικής υπερισχύουν της όποιας άσκησης πολιτικής.
Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα κέρδισε το βραβείο καλύτερου αφηγητή στα βραβεία Emmy Δημιουργικών Τεχνών 2025 για τη σειρά ντοκιμαντέρ φυσικής ιστορίας του Netflix «Our oceans». Μάλιστα πρόκειται για το τρίτο Emmy που εμπλουτίζει το βιογραφικό του (έχουν προηγηθεί ένα το 2022 και ένα το 2023, επίσης για σειρές ντοκιμαντέρ). Είναι γεγονός ότι ο Ομπάμα είχε στόφα ποπ σταρ που τον καθιστούσε ιδιαίτερα δημοφιλή. Χαρισματικός ομιλητής και συνομιλητής (πολύτιμα χαρακτηριστικά, όλο και πιο δυσεύρετα), με γοητευτική εμφάνιση και κίνηση, φωνή που δήλωνε καλλιέργεια, υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Ικανότητες σπάνιες, ειδικά μπροστά στο αγελαίο ηγετών εν ενεργεία.
Η κοινωνία στην οποία απευθύνονται οι σύγχρονοι ηγέτες είναι όλο και λιγότερο σάρκινη· δηλαδή, όλο και πιο αχαρτογράφητη, όλο και πιο απρόβλεπτη.
Πριν από ένα χρόνο προβλήθηκε η (σκόπιμα υποτιμημένη) ταινία «The apprentice», του Αλί Αμπάσι, που μας συστήνει τον Ντόναλντ Τραμπ (τον ερμηνεύει ο Σεμπάστιαν Σταν) στο επαγγελματικό ξεκίνημά του, στη δεκαετία του ’80, με επίκεντρο τη σχέση του με τον αδίστακτο δικηγόρο και μέντορά του Ρόι Κον. Μότο του Κον, που ενστερνίζεται απόλυτα ο Τραμπ, «Χέσε τι σκέφτονται οι άλλοι για σένα. Είναι μυθοπλασία, δεν είναι πραγματικότητα. Δημιουργείς τη δική σου πραγματικότητα». Η ταινία αντλεί στοιχεία από τη βιογραφία του Τραμπ «The art of the deal», που έγραψε ο Τόνι Σβαρτς. Ο Αμπάσι εκμυστηρεύτηκε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Κ», στον Γιώργο Τσίρο, ότι ο Τραμπ «είναι ιδιοφυΐα στις δημόσιες σχέσεις. Καταλαβαίνει το μιντιακό τοπίο και την αντίληψη του κοινού με έναν ενστικτώδη, σχεδόν σωματικό τρόπο. Δεν παίζει απλώς ένα ρόλο. Είναι κάτι βαθύτερο. Μπαίνει στο μυαλό των ανθρώπων και στο πετσί των μίντια».
Πριν από λίγες ημέρες προβλήθηκε στη βενετσιάνικη Μόστρα η ταινία «Ο μάγος του Κρεμλίνου» του Ολιβιέ Ασαγιάς (διασκευή του μπεστ σέλερ του Ντα Eμπολι) που αναφέρεται σε ένα μάγο της προπαγάνδας στη Ρωσία, τον Βαντίμ Μπαράνοφ (όνομα του μυθιστορηματικού ήρωα), που βοήθησε και συνόδευσε την εδραίωση του Πούτιν στην εξουσία. Ο συγγραφέας εμπνεύστηκε τον Μπαράνοφ από έναν υπαρκτό Ρώσο, πρώην συνεργάτη του Πούτιν: τον άλλοτε προσωπάρχη του Κρεμλίνου, Βλάντισλαβ Σουρκόφ. Eνα πολιτικό θρίλερ, γεμάτο από δολοπλοκίες και παρασκήνιο, που οδηγούν στην εξόντωση κάθε πιθανού αντιπάλου. Στον ρόλο του Πούτιν, ο Τζουντ Λο.
Τα τρία παραδείγματα, με διαφορετικό περιεχόμενο και στόχευση, έχουν μια κοινή αναφορά: τον κόσμο του θεάματος. Ανέκαθεν η κινηματογραφική βιομηχανία εμπνεόταν από πρωταγωνιστικά πρόσωπα της πολιτικής, όμως εν προκειμένω δεν είναι η καταγραφή ή η μυθιστορηματική ανάπλαση που προβάλλεται, αλλά το ίδιο το φαινόμενο: ο μετασχηματισμός της πολιτικής και των εκπροσώπων της. Από πού τροφοδοτείται σήμερα ένας ηγέτης; Ποια είναι τα πρότυπά του; Τι θεωρεί επιτυχία του; Υπάρχουν κόκκινες γραμμές ή μήπως η διαρκής παραβίασή τους τούς καθιστά όλο και πιο «άτρωτους», όπως συμβαίνει με τους υπερήρωες; Η τεχνολογία, κυρίως η σοσιαλμιντιακή επικράτεια, έχει τους δικούς της κανόνες. Οι εκατοντάδες χιλιάδες οπαδοί, πραγματικοί ή ψηφιακοί, οι ψεύτικοι λογαριασμοί (bots), σχολιάζουν και αλληλεπιδρούν, χειραγωγούν. Η κοινωνία στην οποία απευθύνονται οι σύγχρονοι ηγέτες είναι όλο και λιγότερο σάρκινη· δηλαδή, όλο και πιο αχαρτογράφητη, όλο και πιο απρόβλεπτη.
