Οι οιωνοί για την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θα μπορούσαν να ήταν χειρότεροι: την Τετάρτη, λίγες ώρες πριν η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εκφωνήσει την ομιλία της περί «Της κατάστασης της Ενωσης», περισσότερα από δέκα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Πολωνίας, χώρας-μέλους και της Ενωσης και του ΝΑΤΟ, που συνορεύει με την Ουκρανία. Την προηγούμενη ημέρα η κατάσταση στη Μέση Ανατολή επιδεινώθηκε περαιτέρω, καθώς το Ισραήλ έπληξε στελέχη της Χαμάς ενώ βρίσκονταν στο Κατάρ. Τη Δευτέρα, η πολιτική αστάθεια στη Γαλλία επιδεινώθηκε, με την κυβέρνηση να χάνει την ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή και τον πρόεδρο να διορίζει νέο πρωθυπουργό (ο τρίτος σε έναν χρόνο). Επιπλέον, η ετήσια ομιλία προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν αφορμή για τη δημοσίευση μελετών και άρθρων, που σημείωναν την ελάχιστη πρόοδο που είχε πετύχει η Ενωση τον τελευταίο χρόνο στην υιοθέτηση και εφαρμογή πολιτικών που θα της εξασφάλιζαν την επιβίωση και μεγαλύτερη επιρροή στη διεθνή σκηνή. Με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ να αποτελούν απρόβλεπτο σύμμαχο (στην καλύτερη περίπτωση), αλλά ενίοτε και αντίπαλο, με την αυξημένη αυτοπεποίθηση της Κίνας, με τον πάντα επιθετικό Βλαντιμίρ Πούτιν, με την αβεβαιότητα για την πορεία της Ε.Ε. που προκαλεί το πολιτικό δράμα στη Γαλλία, η Φον ντερ Λάιεν δεν μπορούσε παρά να θέσει ευθέως την πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ενωση.
Εάν η Ε.Ε. μείνει πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα στην οικονομία και την τεχνολογία, κινδυνεύουν όχι μόνον οι οικονομίες και τα συστήματα πρόνοιας των χωρών-μελών, αλλά και η ίδια η δημοκρατία.
«H μάχη που δίνουμε είναι για το μέλλον μας», είπε. «Αυτή πρέπει να είναι η στιγμή της ανεξαρτησίας της Ευρώπης», ανέφερε. «Η αποστολή αυτή αφορά την ελευθερία και την εξουσία να ορίζουμε το πεπρωμένο μας». Και συνέχισε: «Το κομβικό ερώτημα για εμάς σήμερα είναι απλό. Εχει η Ευρώπη τα κότσια γι’ αυτή τη μάχη; Εχουμε την ενότητα και την αίσθηση του επείγοντος που χρειάζεται; Την πολιτική βούληση και την πολιτική ικανότητα να συμβιβαστούμε; Ή θέλουμε απλώς να τσακωνόμαστε μεταξύ μας; Να μας παραλύουν αυτά που μας χωρίζουν;». Είτε συμφωνεί κανείς με τη Φον ντερ Λάιεν σε όλα είτε όχι (και πολλοί στο Ευρωκοινοβούλιο και σε χώρες-μέλη διαφωνούν με την ίδια και με τις πολιτικές της Επιτροπής), η πρόεδρος της Κομισιόν έθεσε την «κατάσταση της Ενωσης» στη σωστή βάση: Το ευρωπαϊκό εγχείρημα απειλείται όχι μόνον από ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον και από το ότι η Ε.Ε. δεν προετοιμάστηκε για τέτοια συγκυρία, αλλά και από τις εσωτερικές έριδες και τη δυστοκία στη λήψη αποφάσεων σε κρίσιμα ζητήματα.
Η περυσινή έκθεση του Μάριο Ντράγκι σημείωσε πως η Ε.Ε. αντιμετωπίζει θέμα επιβίωσης εάν δεν βελτιώσει τις επιδόσεις της στην καινοτομία, εάν δεν προχωρήσει σε βαθύτερη ένωση στην οικονομία και στις αγορές, εάν δεν μειώσει τη γραφειοκρατία και πολλά άλλα. Από τις 176 προτάσεις που υπέβαλε ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, μόλις το 11% έχει εφαρμοστεί, σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης European Policy Innovation Council που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Εάν η Ευρώπη μείνει πίσω από τις ΗΠΑ και την Κίνα στην οικονομία, στην τεχνητή νοημοσύνη και στην τεχνολογία γενικώς, κινδυνεύουν όχι μόνον οι οικονομίες και τα συστήματα πρόνοιας των χωρών-μελών της Ενωσης, αλλά και η ίδια η δημοκρατία. Η Φον ντερ Λάιεν μίλησε για την άμυνα, την ασφάλεια, τις διεθνείς σχέσεις, την ανταγωνιστικότητα, την καθημερινότητα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, αναφερόμενη σε σημεία προόδου και κωλύματα. Η ουσία, όμως, ήταν στην αρχή της ομιλίας. Και αφορά τις ηγεσίες αλλά και κάθε Ευρωπαίο πολίτη: Εχουμε τα κότσια γι’ αυτή τη μάχη;
