Μοιάζει αντιφατικό, αλλά δεν είναι. Σε μια χώρα όπου το θελκτικό ή μη της πολιτικής εξαρτάται από τις παροχές που αυτή υπόσχεται, δεν είναι περίεργο το ότι ακριβώς αυτές οι παροχές προκαλούν τελικά εκνευρισμό· το κράτος-νονός, που λούζει τους πολίτες-βαφτιστήρια με δώρα, δημιουργεί προσδοκίες επιβράβευσης και εμπνέει ανταγωνισμό: Οταν η προοπτική των φοροελαφρύνσεων ευνοεί τους μεγαλύτερους σε ηλικία, ακούμε υστερικές καταγγελίες κατά της γερασμένης Ελλάδας που αγνοεί τους νέους της και φροντίζει να τα έχει καλά με τους «νοικοκυραίους» της («κλειδώστε τους γέρους στα σπίτια για να μην ψηφίζουν», «για πόσο ακόμα θα πληρώνουν οι νέοι τα σπασμένα των προηγούμενων γενεών;» κ.λπ.). Οταν οι ελαφρύνσεις στρέφονται στους νεότερους, διακρίνουν πολλοί σ’ αυτές ένα είδος χειραγώγησης των πολιτικά ανώριμων μελών της κοινωνίας, αλλά και στοιχεία ματαιότητας («τι να την κάνουν την απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος οι 20χρονοι που καλά καλά δεν δουλεύουν;»). Υπό αυτή την έννοια, όπου υπάρχει μεγάλη ζήτηση για δώρα υπάρχει και μεγάλο απόθεμα γκρίνιας· τα δώρα δεν είναι ποτέ ικανοποιητικά.
Διαλέγοντας γκρίνια
Κάποιες γκρίνιες, ωστόσο, είναι προτιμότερες από κάποιες άλλες. Το πακέτο θετικών μέτρων που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ είχε σαφείς στόχους: να βελτιώσει τη σχέση της κυβέρνησης με το κομμάτι της κοινωνίας που της έχει γυρίσει την πλάτη, απογοητευμένο τόσο από τα σκάνδαλα των τελευταίων ετών όσο και από τη διαχείρισή τους· να γλυκάνει εκείνους που τρέφονται μόνο με δυσοίωνα αφηγήματα, αληθινά ή συνωμοσιολογικά, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει την πίστη τους στην πολιτική· να αποκαταστήσει την αύρα αισιοδοξίας που περιέβαλλε την κυβέρνηση όταν ανέλαβε την εξουσία το 2019: υπήρξε κάποτε μια πλατιά μάζα ψηφοφόρων που πίστεψε στην ικανότητα της Ν.Δ. και του Κυριάκου Μητσοτάκη να οδηγήσουν τη χώρα από την πολιτική κατήφεια, την οικονομική δυσπραγία και το λαϊκίστικο τέλμα των μνημονιακών ετών σε μια καινούργια εποχή. Αν τα νέα μέτρα μπορούν να περιορίσουν τις διαμαρτυρίες για τη μεγάλη εικόνα της χώρας, ας το κάνουν, κι ας υπάρχουν διαφωνίες για τη μικρή εικόνα· αυτό φαίνεται να σκέφτονται οι εμπνευστές τους.
Ταυτοτικές αντιπάθειες
Οσον αφορά όμως τη γενιά των εικοσάρηδων, η ιδέα ότι για τον προσεταιρισμό της μπορεί να εφαρμοστεί η κλασική πελατειακή συνταγή της δωροδοκίας είναι αρκετά αφελής. Οχι επειδή οι νέοι ανήκουν σε ευγενέστερο είδος από τους γονείς τους, υπεράνω πειρασμών, αλλά επειδή στην περίπτωσή τους οι συναισθηματικές ταυτίσεις και το ταυτοτικό φίλτρο ανάλυσης των πάντων είναι ακατάλυτα. Με λίγα λόγια, ακόμα κι αν οι πολιτικές της Ν.Δ. αποβούν για τους κάτω των τριάντα ευνοϊκότερες απ’ ό,τι οι πολιτικές οποιασδήποτε άλλης κυβέρνησης, η «νεολαία» θα συνεχίσει να αυτοπροσδιορίζεται με τρόπο εχθρικό προς τη «συντηρητική παράταξη». Δεν είναι τόσο θέμα πραγματισμού, όσο προγραμματισμού. Οταν το κυρίαρχο πρότυπο νεανικής δεοντολογίας επιτάσσει απέχθεια προς ό,τι λογίζεται ως δεξιό, κάθε σχέση με το τελευταίο θα διαπνέεται αυτοματικά από τη σχετική προκατάληψη: δέχομαι τα δώρα σου, αλλά δεν αλλάζω γνώμη για σένα.
Πάσχει το μέσο
Θα πει, βέβαια, κάποιος κυβερνητικός ότι οι πολιτικές οικονομικής ενίσχυσης δεν υπακούουν σε τέτοιες υπολογιστικές στρατηγικές. Μια σοβαρή κυβέρνηση εργάζεται για τους πολίτες, όχι για τους ψηφοφόρους της. Ακόμα όμως κι αν η πρόθεση είναι αγνή, το μέσο πάσχει. Οι μειώσεις φόρων είναι βέβαια θεμιτές, αλλά σε μια χώρα όπου τα βασικά εργαλεία ανάπτυξης εκλείπουν (και ελάχιστα γίνονται ώστε αυτό να αλλάξει) μοιάζουν με πολιτικές ήττας. Τόσο για τους νέους έως 25 όσο και για τους μεγαλύτερους, προτιμότερη από τη φορολογική ελάφρυνση θα ήταν η δημιουργία ευμενέστερων συνθηκών για την παραγωγή πλούτου. Ο κόσμος δεν χρειάζεται άλλους επιβραδυντές φτώχειας, αλλά πρωτοβουλίες για να βρεθεί στη σωστή πλευρά της οικονομίας. Οι αποδέκτες των θετικών μέτρων τα βλέπουν εν πολλοίς με θυμηδία, επειδή, ακόμα κι αν δεν ξέρουν από οικονομικά, κατανοούν ότι πρόκειται για ημίμετρα· βρίσκουν μεν τις ελαφρύνσεις ανακουφιστικές, αλλά ξέρουν πως δεν θα αλλάξουν ουσιωδώς την οικονομική τους κατάσταση.
Καρτέλ
Ανάμεσα στα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου και του κυβερνώντος, υπάρχει μια άτυπη συμφωνία: κανένα δεν σκοπεύει να προβεί στις απαιτούμενες τομές για την αλλαγή του περίφημου παραγωγικού μοντέλου, ακόμα και υπό τις ευνοϊκότερες εκλογικές προϋποθέσεις. Οι εγχώριες πολιτικές δυνάμεις μπορεί να μην ξέρουν τι θα κάνουν αν βρεθούν σε θέση εξουσίας, αλλά οπωσδήποτε γνωρίζουν τι δεν θα κάνουν: δεν θα αλλάξουν σημαντικά το φορολογικό / εισφοροδοτικό καθεστώς των επιχειρήσεων· δεν θα αγκαλιάσουν την καινοτομία (που όσο συμφέρει τους πολλούς, άλλο τόσο ξεβολεύει κάποιους λίγους και ισχυρούς)· δεν θα πλήξουν συντεχνιακά και άλλα οπισθοδρομικά συμφέροντα που κρατούν τη χώρα (και την οικονομία της) στάσιμη. Εχουν, λοιπόν, οι αντιπολιτευτικές επικρίσεις εις βάρος των παροχών της κυβέρνησης έντονο το στοιχείο της υποκρισίας. Είτε μέτρια είτε κακά, τα μέτρα Μητσοτάκη δεν απέχουν πολύ από τα μέτρα που και οι αντίπαλοί του θα έπαιρναν (ή θα ήθελαν να πάρουν) αν ήταν στη θέση του.
