Ας μιλήσουμε λοιπόν για τη διαφάνεια στη δόμηση. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση για τα όρια, τις επενδύσεις, τις οικοδομικές άδειες, τον σχεδιασμό, τον έλεγχο. Ολη αυτή η συζήτηση έρχεται και επανέρχεται μέσα από την επικαιρότητα, η οποία δεν παύει να μας εκπλήσσει. Ας θυμηθούμε πριν από δύο καλοκαίρια τι και πόσα ήρθαν στο φως στη Μύκονο και στη Ρόδο, την υπόθεση του ξενοδοχείου κοντά στο Σαρακήνικο της Μήλου και τόσα άλλα παραδείγματα. Δίπλα στις «εμβληματικές» περιπτώσεις βρίσκονται εκατοντάδες άλλες: πώς κάποιες πολεοδομίες δίνουν, εδώ και δεκαετίες, σωρηδόν άδειες σε εκτός σχεδίου περιοχές σε οικόπεδα χωρίς «πρόσωπο», με αποτέλεσμα κάποια μέρη να έχουν γίνει πια αγνώριστα. Πώς οι κεντρικές αρχές αδειοδοτούν συνεχώς νέες τεράστιες τουριστικές/οικιστικές αναπτύξεις σε υπερκορεσμένα μέρη.
Ας πούμε ότι κάποιος θέλει να μελετήσει το φαινόμενο αυτό προκειμένου να το ερευνήσει επιστημονικά. Ή ότι ζει σε έναν τόπο, βλέπει αυτό που συντελείται και θέλει να εκφράσει την αντίθεσή του. Πολύ γρήγορα θα έρθει αντιμέτωπος με ένα βασικό πρόβλημα: την έλλειψη διαφάνειας. Σίγουρα, η κατάσταση δεν έχει καμία σχέση με τις δεκαετίες του ’90 και του 2000: υπάρχουν πλέον η «Διαύγεια» και το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Κάποιες πολεοδομίες δίνουν, εδώ και δεκαετίες, σωρηδόν άδειες σε εκτός σχεδίου περιοχές σε οικόπεδα χωρίς «πρόσωπο».
Καθένα από αυτά βέβαια έχει τα ζητήματά του. Για τις οικοδομικές άδειες, το ζητούμενο χάνεται μέσα στο «χάος» της πληροφορίας. Δύο είναι οι βασικές πηγές: η «Διαύγεια» του ΤΕΕ και το σύστημα e-Αδειες. Στην πρώτη δεν δίνεται δυνατότητα στον πολίτη να «απομονώσει» μόνο τις άδειες που έχει εκδώσει συγκεκριμένη πολεοδομία. Στο δεύτερο, η δυνατότητα αυτή υπάρχει, αλλά χωρίς κατηγοριοποίηση, ενώ η μηχανή αναζήτησης είναι ανεπαρκής.
Το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (που αυτές τις ημέρες βρίσκεται εκτός λειτουργίας λόγω τεχνικής αναβάθμισης) δεν έχει καν μηχανή αναζήτησης. Επομένως ο πολίτης βλέπει μόνο ό,τι βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση. Επιπλέον, καλύπτει μόνο τις περιπτώσεις για τις οποίες υπάρχει υποχρέωση υποβολής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά όχι εκείνες που αδειοδοτούνται με «πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις» (λ.χ. όλα τα ξενοδοχεία με μέχρι 99 κλίνες).
Υπάρχουν βέβαια και όλα τα όργανα του κράτους που δεν δημοσιεύουν καν τις αποφάσεις τους: το Κεντρικό Πολεοδομικό Συμβούλιο (ΚΕΣΥΠΟΘΑ), το Κεντρικό Χωροταξικό Συμβούλιο (ΚΕΣΥΧΩΘΑ) και το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (ΚΕΣΑ) γνωμοδοτούν πίσω από ένα πέπλο αδιαφάνειας: Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, ο πολίτης δεν χρειάζεται να ξέρει ποιο είναι το ζητούμενο, τι πρότεινε η υπηρεσία, τι αποφασίστηκε. Μια φοβική νοοτροπία απέναντι στη δημοσιότητα, που εξυπηρετεί το «όσο λιγότερα ξέρουν, τόσο λιγότερη κριτική θα δεχθώ». Μια λογική που σίγουρα δεν υπηρετεί τη διαφάνεια και το δημόσιο συμφέρον.
