Το όνομά του υπάρχει ως λήμμα στη Wikipedia, η ιστορία του δεν είναι άγνωστη. Αυτό, όμως, δεν την καθιστά λιγότερο αιφνιδιαστική. Ο Ενρίκ Μάρκο, που πέθανε το 2022 σε ηλικία 101 ετών, είναι καταχωρισμένος ως «Καταλανός απατεώνας και πρώην συνδικαλιστής που διατεινόταν ότι είχε φυλακιστεί από τους ναζί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Φλόσενμπεργκ στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου». Η αλήθεια ήταν ότι είχε πάει, μαζί με άλλους Ισπανούς, εθελοντικά στη χώρα, για να εργαστεί στην κατασκευή οπλισμού για τον γερμανικό στρατό. Από τον θάνατο του Φράνκο (το 1975) και μετά, άρχισε να κάνει «καριέρα» ως αντιστασιακός και επιζών των ναζιστικών στρατοπέδων. Για χρόνια μάλιστα –και ώς το 2005 που αποκαλύφθηκε το ψέμα– ήταν δραστήριος και δημοφιλής, ακόμη και πρόεδρος της Ενωσης Ισπανών Εκτοπισθέντων από τους Ναζί. Εδινε γλαφυρές ομιλίες περιγράφοντας τη φρίκη στα στρατόπεδα. Πιθανότατα τίποτα να μην είχε ανατραπεί αν ένας επιμελής ιστορικός, που ερευνούσε εκείνη την περίοδο, δεν ερχόταν αντιμέτωπος με την αλήθεια. Μάταια ο Μάρκο προσπαθούσε να αποσπάσει ένα επίσημο παραστατικό από το Φλόσενμπεργκ –το οποίο του ζητούσε και η Ενωση– διαφεύγοντας, τροποποιώντας κάθε φορά την αφήγηση των γεγονότων, μήπως και θολώσει τα νερά. Οι Γερμανοί υπάλληλοι, όμως, λειτουργούσαν, ως ήταν υποχρεωμένοι, με βάση τους καταλόγους τους.
Η ισπανική ταινία «Μάρκο: Μια επινοημένη αλήθεια», που προβάλλεται ήδη με επιτυχία (οφείλοντας πολλά στην ερμηνεία τού –βραβευμένου– Εντουάρντ Φερνάντεθ), επιχειρεί να ακτινογραφήσει τη διφορούμενη προσωπικότητα ενός ιδιότυπου απατεώνα. «Ιδιότυπου», γιατί έζησε άλλα 17 χρόνια μετά το μεγάλο σκάνδαλο που ξέσπασε το 2005, υπερασπιζόμενος ώς το τέλος την «αλήθεια του»: «Εδωσα φωνή στους εκτοπισθέντες, δεν είχα κανένα κέρδος. Το έκανα για να το κάνω, όχι για να κερδίσω χρήματα». Οταν δε η κόρη του τού επιτίθεται συντετριμμένη και εξοργισμένη, την αντικρούει με το αφοπλιστικό «ο καθένας επινοεί λίγο-πολύ την ιστορία του». Για τον Ενρίκ Μάρκο έχουν γραφτεί βιβλία και έχουν γυριστεί και άλλες ταινίες στο παρελθόν, γεγονός που αποδεικνύει το αυξημένο ενδιαφέρον που είχε προκαλέσει. Δεν είναι μόνο η κατασκευή ενός βιογραφικού, που τον καθιστούσε διακριτό, απέφερε θαυμασμό και διακρίσεις. Οπως ομολογεί και ο ίδιος, η εποχή του είχε ανάγκη από υποδείγματα κι αυτός εγκλωβίστηκε στον ρόλο. Του ζητούσαν να είναι «ήρωας» κι αυτός επένδυε, κολακευόταν, επιδίωκε την προβολή.
Θέλει κότσια να υποδύεσαι ένα ρόλο με τον κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να αποκαλυφθείς, να σε καταγγείλουν, να ομολογήσεις. Μήπως, εντέλει, η δύναμη του Ενρίκ Μάρκο ήταν η εικόνα που αρνήθηκε να εγκαταλείψει;
Στην ταινία ο Ενρίκ Μάρκο δεν είναι συμπαθής. Δεν πρόκειται μόνο για το ψέμα (υπονοείται και ένα οικογενειακό ψυχιατρικό ιστορικό), ούτε για την αχόρταγη ανάγκη του να είναι διαρκώς στο προσκήνιο. Αλλά για την εμμονική άρνηση να αποδεχθεί την πραγματικότητα ακόμη κι όταν όλα και όλοι συναινούν εναντίον του. Δεν είναι ο αδύναμος χαρακτήρας του – θα μπορούσε, το αντίθετο, να τον καταστήσει και συμπαθή, συγχωρώντας του την απάτη. Είναι η έλλειψη όποιας ενοχής, ένας ιδιόμορφος κυνισμός που μετατρέπει το ψέμα σε μια άλλη εκδοχή αλήθειας. Δεν αντιλαμβάνεται την εξαπάτηση, εφόσον δεν μεσολάβησε κέρδος σε χρήμα.
Πίστευε ότι θα διέσχιζε τη ζωή ως ο «ιδανικός» Μάρκο. Θέλει κότσια να υποδύεσαι ένα ρόλο με τον κίνδυνο ανά πάσα στιγμή να σε καταγγείλουν, να ομολογήσεις, να χρειαστεί να εξηγήσεις. Μήπως, εντέλει, η δύναμή του ήταν η εικόνα που αρνήθηκε να εγκαταλείψει; Ολοι, σύντροφοι, συγγενείς και φίλοι, του είχαν γυρίσει την πλάτη. Εκτός από τον εαυτό του, το είδωλό του στον καθρέφτη. Αυτό, δεν σταμάτησε να τον αποδέχεται, ώς το τέλος.
