Επτακόσια λιγότερα σχολεία θα λειτουργήσουν φέτος. Ο πληθυσμός γερνάει και μειώνεται. Σε μερικές δεκαετίες οι Ελληνες θα είναι περίπου πέντε εκατομμύρια. Σχεδόν οι μισοί από όσοι είμαστε σήμερα. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια όσοι έλεγαν πως η Ελλάδα είναι μια χώρα γερασμένων συνταξιούχων αναφέρονταν κυρίως στη βιωσιμότητα της κοινωνικής ασφάλισης, των συντάξεων και του συστήματος υγείας. Κάθε εργαζόμενος ζούσε τουλάχιστον δύο συνταξιούχους και το «σύστημα» τον αντάμειβε υποχρεώνοντάς τον να καταβάλει υπέρογκες εισφορές και βέβαια διόλου ανταποδοτικές. Σήμερα το δημογραφικό έχει ανακηρυχθεί στο βασικό πρόβλημα της χώρας. Η πολιτική, ως συνήθως, κάνει αυτό που ξέρει να κάνει. Κοινώς, να το περιορίζει σε ένα οικονομικό πρόβλημα το οποίο προσπαθεί να το αντιμετωπίσει με επιδόματα και ενισχύσεις. Εξ ου και η βλακώδης πεποίθηση ότι το δημογραφικό θα λυθεί με τη μετανάστευση. «Χρειαζόμαστε τουλάχιστον ένα εκατομμύριο μετανάστες», είχε αποφανθεί προ ετών ένας σοφός της Αριστεράς. Κοινώς, χρειαζόμαστε «όντα αναπαραγωγής» του πληθυσμού. Η κοινωνία απλώς παρακολουθεί και με την παιδεία της αμέλειας που τη διακρίνει το αντιμετωπίζει ως πρόβλημα του γείτονα. Και όλοι μαζί παραβλέπουμε ότι το δημογραφικό δεν είναι μόνον ποσοτικό πρόβλημα. Αλλιώς θα μπορούσαμε να το λύσουμε με τους Ρομά, που δόξα τω Θεώ είναι γόνιμοι, και τους επίσης γόνιμους μετανάστες.
Το δημογραφικό έχει μια ποιοτική διάσταση η οποία ξεφεύγει από τις στατιστικές. Και επειδή η κοινωνία είναι μια αφηρημένη και απροσδιόριστη έννοια οφείλουμε να ξεκινήσουμε από τον ορισμό της. Οταν λέμε ότι έχουμε δημογραφικό πρόβλημα αναφερόμαστε κυρίως στα μεσαία στρώματα. Αυτά αποτελούν τον βασικό πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας και σ’ αυτά αναλογεί το μεγάλο βάρος και η ευθύνη του δημογραφικού μαρασμού. Οταν όμως λέμε ότι σε μερικές δεκαετίες οι Ελληνες δεν θα ξεπερνούν τα πέντε εκατομμύρια, τι ακριβώς εννοούμε; Πώς ορίζουμε την ταυτότητα του Ελληνα, και κυρίως του Ελληνα της μεσαίας τάξης; Το πρώτο και απλούστερο είναι ότι Ελληνας είναι αυτός που μιλάει ελληνικά. Η γλώσσα είναι το πρώτο και κύριο στοιχείο της εθνικής ταυτότητας. Πώς την αντιμετωπίζουμε; Πώς τη μεταχειρίζεται η εκπαίδευση και με ποιον τρόπο τη μεταφέρει στις νεότερες γενιές, ώστε να τις γοητεύσει και να αναδείξει τις δυνατότητες που προσφέρει για να ζήσουν στον σύγχρονο κόσμο; Η εκπαίδευση αντιμετωπίζει τη γλώσσα σαν μια καταναγκαστική υποχρέωση. Το αποτέλεσμα είναι αυτό το είδος της αλαλίας που υπονομεύει την κοινή μας ζωή. Το ζούμε στην πολιτική, στα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και σε ανθρώπους που υποτίθεται πως είναι επιστήμονες. Η μεσαία τάξη είναι γεμάτη πτυχιούχους. Πόσοι απ’ αυτούς μπορούν να χειριστούν την ελληνική γλώσσα; Ο τρόπος που περνάει από γενιά σε γενιά η γλώσσα είναι αντίστοιχος με τον δημογραφικό μαρασμό. Η ελληνική γλώσσα δεν γοητεύει τους Ελληνες. Κι αν ανησυχούμε για τη μείωση του πληθυσμού σε πέντε εκατομμύρια από τα δέκα που είμαστε σήμερα, γιατί δεν αναρωτιόμαστε ποια γλώσσα θα μιλούν αυτοί;
Μεγαλώνουμε παιδιά που δεν έχουν απαιτήσεις από τον εαυτό τους. Και δεν κάνουμε παιδιά επειδή εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε απαιτήσεις από τον εαυτό μας. Μας ενδιαφέρει μόνον η επιβίωση.
Ο δημογραφικός μαρασμός είναι συνυφασμένος με την εθνική ταυτότητα. Με την ταυτότητα αυτού του έθνους που κράτησε τη συνείδηση της κοινότητας χάρη στη γλώσσα του και κατάφερε να γίνει κράτος στις αρχές του 19ου αιώνα. Γιατί οι παλαιότερες γενιές γεννούσαν περισσότερα παιδιά απ’ όσα οι σημερινές; Ησαν πλουσιότερες; Εζησαν πολέμους που εμείς δεν ζήσαμε. Εζησαν στην Ψωροκώσταινα, όμως κάτι τους γοήτευε σ’ αυτόν τον τόπο και ήθελαν να τον κάνουν καλύτερο. Ο φτωχός αγρότης που ξυπνούσε αξημέρωτα το έκανε γιατί πίστευε ότι τα παιδιά του θα γίνουν καλύτερα απ’ αυτόν. Θα είναι μορφωμένα και θα μιλούν καλύτερα. Τα παιδιά του, που έφτασαν να γίνουν μεσαία τάξη, τι περιμένουν από την Ελλάδα; Ερήμωση της υπαίθρου, δημογραφικό. Η Ελλάδα έχει πάψει να γοητεύει τους Ελληνες. Πόσο ρόλο παίζει η απογοήτευση στο δημογραφικό;
Και για να μην κατηγορηθώ για δογματικό ελληνοκεντρισμό, ας πω απλώς ότι όσο καλύτερα χειρίζεσαι τη μητρική σου γλώσσα τόσο ευκολότερα μαθαίνεις άλλες γλώσσες. Κανονικά θα έπρεπε να είμαστε ο πιο πολύγλωσσος λαός της Ευρώπης. Αν εξαιρέσουμε ορισμένες ελίτ, τα μεσαία στρώματα αρκούνται στα κουτσοαγγλικά του Διαδικτύου και των αεροδρομίων. Αντίστοιχα με τα ελληνικά τους. Μεγαλώνουμε παιδιά που δεν έχουν απαιτήσεις από τον εαυτό τους. Και δεν κάνουμε παιδιά επειδή εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε απαιτήσεις από τον εαυτό μας. Μας ενδιαφέρει μόνον η επιβίωση και το παιδί είναι απλώς ένα παραπάνω βάρος.
Ας αφήσουμε κατά μέρος τη μεμψιμοιρία, τη βασική εθνική μας αρετή. Ας μείνουμε και πέντε εκατομμύρια. Αρκεί να καταλάβουμε ότι οφείλουμε να φροντίσουμε για την ποιότητα της κοινής μας ζωής.
