Με τη φθορά της κυβέρνησης να μεγαλώνει και τις αποκαλύψεις σκανδάλων να ενισχύουν το κοινωνικό αίτημα για πολιτική αλλαγή, γίνεται ακόμη πιο δραματικό το έλλειμμα ισχυρής εναλλακτικής ηγεσίας και πρότασης.
Ειδικά για τον προοδευτικό χώρο, είναι συντριπτική η βάσιμη εκτίμηση ότι οι σοβαρές διεργασίες για τη διαμόρφωση του επόμενου συστήματος εξουσίας συντελούνται στον ευρύτερο χώρο της Κεντροδεξιάς.
Το να αποδοθεί η στασιμότητα του ΠΑΣΟΚ σε ανεπάρκεια της ηγεσίας του είναι μια απλοϊκή και άρα έωλη ανάλυση, όπως δεν αρκεί η επίκληση της μνημονιακής στροφής και τελικά της παραίτησης Τσίπρα για να εξηγηθούν οι αλλεπάλληλες διασπάσεις του ΣΥΡΙΖΑ και η συρρίκνωσή του στο μέγεθος ενός μικρού κόμματος διαμαρτυρίας.
Γιατί τέτοιος μαρασμός στον χώρο της προοδευτικής αντιπολίτευσης;
Το προφανές είναι ότι σε διεθνές επίπεδο ο άνεμος φυσάει προς τη δεξιά κατεύθυνση για λόγους που συνδέονται με την κατάρρευση των μεγάλων αφηγήσεων για κοινωνική δικαιοσύνη, την κυριαρχία της κουλτούρας του ατομισμού, την υποχώρηση της πίστης στα δημοκρατικά ιδεώδη, τη βιαιότητα των αδιεξόδων (κλιματική αλλαγή, μεταναστευτικό, δημογραφικό), την αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας να προστατεύσει τη βιωσιμότητα του κοινωνικού κράτους.
Ομως, ούτε το γενικό (η διεθνής τάση προς τα δεξιά) μπορεί να καλύψει απόλυτα το ειδικό (την αποτυχία και την ήττα της ελληνικής Κεντροαριστεράς και Αριστεράς), όταν στην Ισπανία κυριαρχεί ο σοσιαλιστής Π. Σάντσεθ και στη Βρετανία οι Εργατικοί κέρδισαν τις τελευταίες εκλογές.
Πόσο μάλλον όταν ο Κ. Μητσοτάκης θριάμβευσε το 2019 συσπειρώνοντας γύρω του το Κέντρο, που η προτίμησή του παραμένει καταλυτική για το εκλογικό αποτέλεσμα.
Επομένως, τι πάει τόσο λάθος με την προοδευτική αντιπολίτευση εδώ και τώρα;
Η άποψη ότι το πρόβλημα βρίσκεται στους κομματικούς και προσωπικούς εγωισμούς που εμποδίζουν την ένωση δυνάμεων αποδομείται εύκολα, αν θυμηθεί κανείς τι έχουν πει στελέχη του ενός κόμματος για το άλλο και τι λένε ακόμη. Το ενδεχόμενο π.χ. να συναντηθεί ο Γιαννίτσης με τον Πολάκη είναι απλώς αδύνατο, αν όχι τρομακτικό.
Τα προοδευτικά κόμματα της αντιπολίτευσης δεν έχουν κάποιο συνεκτικό όραμα για την Ελλάδα του μέλλοντος, πέρα από μελοδραματική συνθηματολογία για μείωση των ανισοτήτων και για επιστροφή της ηθικής στην πολιτική.
Ακόμη πιο αδύναμη είναι η θεωρία ότι το κενό θα καλυφθεί όταν θα κάνει το βήμα μπροστά ο Αλέξης Τσίπρας, γιατί όχι απλώς έρχεται από το παρελθόν αλλά από ένα βαρύ παρελθόν, τραυματικό για τη μεσαία τάξη.
Ούτε η έμφαση στην απουσία επεξεργασμένων προγραμματικών θέσεων είναι στέρεη, γιατί ειδικά το ΠΑΣΟΚ έχει, για πολλά, τεκμηριωμένες κυβερνητικές προτάσεις σε σύγκριση με τα ισχύοντα στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.
Γιατί, τότε, δεν μπορούν να απειλήσουν τη Ν.Δ. ούτε τώρα, στη χειρότερη στιγμή της;
Και να μην είναι κανείς επιρρεπής στην ψυχαναλυτική σκέψη, δύσκολα θα αποφύγει τη μελέτη των προσωπικοτήτων.
Στην περίπτωση της Αριστεράς, αυτό που καθορίζει την ιδιοσυγκρασία των πρωταγωνιστών είναι ο εγκλωβισμός στην ψευδαίσθηση του ηθικού πλεονεκτήματος, που δεν πείθει παρά ελάχιστους, και η αταλάντευτη αναζήτηση του θριάμβου και της δικαίωσης μέσα από την εξόντωση των αντιπάλων.
Στον ευρύτερο χώρο του ΠΑΣΟΚ, καταλυτική είναι η εσωκομματική λειτουργία με όρους κλειστής ομάδας που οδηγεί σε αποκλεισμούς υγιών κοινωνικών δυνάμεων, οι οποίες δεν μπορούν να προσαρμοστούν στους σκληρά κομματικούς κώδικες.
Το πιο σοβαρό ίσως είναι ότι τα προοδευτικά κόμματα της αντιπολίτευσης δεν έχουν κάποιο συνεκτικό όραμα για την Ελλάδα του μέλλοντος πέρα από μελοδραματική συνθηματολογία για μείωση των ανισοτήτων και για επιστροφή της ηθικής στην πολιτική.
Την ώρα που ο Πούτιν και ο Σι Τζιπίνγκ μιλούν για την αθανασία με μεταμοσχεύσεις οργάνων, η ΑΙ καταργεί επαγγέλματα και στο Βέλγιο και στην Ισλανδία εφαρμόζεται η τετραήμερη εργασία, εδώ προοδευτική είναι η διεκδίκηση του 13ου μισθού στο Δημόσιο της μη αξιολόγησης και της 13ης σύνταξης οριζόντια, όταν υπάρχουν συνταξιούχοι ετών 50 με αποδοχές μεγαλύτερες από υπερεξειδικευμένους 30άρηδες.
Αυτό που λείπει από την προοδευτική αντιπολίτευση είναι τα πρόσωπα, που μπορούν να σκεφτούν με νέο τρόπο ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Στη ζωή αυτό συμβαίνει συνήθως έπειτα από ένα ισχυρό χτύπημα (απώλεια, ασθένεια, χωρισμό). Και στην πολιτική μπορεί να ισχύει το ίδιο. Σίγουρα δεν ισχύει ότι το πλύσιμο παλιών ρούχων οδηγεί οπουδήποτε πέρα από το αδιέξοδο.
