Το ΠΑΣΟΚ δεν γεννήθηκε ως σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Να θυμίσω τον αντιευρωπαϊσμό του, τον αντιαμερικανισμό του – ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο. Να θυμίσω τη σχέση του με τα αραβικά καθεστώτα τύπου Μπάαθ, τα φιλιά με τον Αραφάτ ή τη μνημειώδη σύγκριση του καθεστώτος Καντάφι με την Αθήνα του Περικλή. Και όλ’ αυτά και πολλά αντίστοιχα υπό την σκέπη ενός πατριωτισμού ο οποίος άγγιζε τα όρια του εθνικισμού, όπως εκείνο το περίφημο «Η Ελλάδα ανήκει στους Eλληνες». Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε ως κόμμα της Αριστεράς. Γιγαντώθηκε στη διχοτομία Αριστεράς και Δεξιάς. Λεηλάτησε όλη τη ρητορεία της παραδοσιακής Αριστεράς και αξιοποίησε στο έπακρον τις ενοχές μιας Δεξιάς, η οποία δεν τολμούσε καν να πει ότι αυτή δημιούργησε τη δημοκρατία της Μεταπολίτευσης. Hταν η πολιτική ευφυΐα του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος κατάλαβε ότι η Ελλάδα χρειαζόταν έναν ηγεμόνα για να τη βοηθήσει να σταθεί σε μιαν Ευρώπη την οποία δεν καταλάβαινε και η οποία την τρόμαζε. Ο «Αντρέας» κατάφερε να τη χειραφετήσει από το σύμπλεγμα. «Δεν είναι και τίποτε σπουδαίο η Ευρώπη. Με τη δική μας πονηρία μπορούμε να την κάνουμε ό,τι θέλουμε». Το πρόβλημα του Καραμανλή ήταν ότι έπαιρνε στα σοβαρά και την Ευρώπη και την Ελλάδα. Ο Ανδρέας δεν έπαιρνε στα σοβαρά ούτε τη μία ούτε την άλλη. «Θα σε ξανάβρω στους μπαχτσέδες τρεις του Σεπτέμβρη να περνάς». Δεν είναι τυχαίο ότι ο ύμνος του ΠΑΣΟΚ είναι αφιερωμένος στον Μακρυγιάννη. Στον χολωμένο και πληγωμένο ήρωα της επανάστασης ο οποίος με τα πέντε κολλυβογράμματα που έμαθε έβγαλε το άχτι του. Η Ελλάδα έπρεπε να αισθάνεται αδικημένη για να μπορεί να καθίσει στα ευρωπαϊκά τραπέζια. Το «ανάδελφον Εθνος» του Σαρτζετάκη δεν χρωστούσε σε κανέναν. Του χρωστούσαν όλοι ώσπου έφτασε να χρωστάει στους πάντες.
Τον όρο σοσιαλδημοκρατία τον εισήγαγε ο Κώστας Σημίτης. Ευρωπαϊστής εξ απαλών ονύχων, ήταν το ακριβώς αντίθετο του Ανδρέα Παπανδρέου. Και γι’ αυτό κυβέρνησε ερήμην, αν όχι εναντίον του ΠΑΣΟΚ. Ηττήθηκε από το κόμμα του, από τις μεταρρυθμίσεις, από τη διαφθορά η οποία είχε ήδη νομιμοποιηθεί ως φυσική επιλογή της εξουσίας. Παρ’ όλ’ αυτά κέρδισε δύο εκλογές ώσπου αναγκάστηκε να παραδώσει το δαχτυλίδι στο παλιό ΠΑΣΟΚ. Το βράδυ της εκλογής του Γιώργου Παπανδρέου οι οπαδοί φώναζαν «Αντρέα ζεις, εσύ μας οδηγείς». Κι ύστερα ήρθαν τα μνημόνια. Το ΠΑΣΟΚ βυθίστηκε στα ρηχά του ΣΥΡΙΖΑ, η Ν.Δ. όμως άντεξε. Γιατί; Επειδή κατάφερε να αλλάξει, ενώ το ΠΑΣΟΚ επέμεινε στην παλιά ταυτότητά του. Σήμερα μπορεί να φέρει τον τιμητικό τίτλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όμως μοιάζει περισσότερο με τιμή που απονέμεται κατά την αποστρατεία. Η σημερινή επέτειος είναι το μνημόσυνο εκείνης της 3ης του Σεπτέμβρη που άλλαξε την Ελλάδα. Το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν είναι κόμμα. Είναι τόπος της μνήμης.
