Πολλά χρωστάει η πόλη της Αθήνας στον Γιάννη Καιροφύλα. «Πώς να ξεχάσεις την παλιά σου γειτονιά, στα μέσα της δεκαετίας του ’30;», έγραφε στις «Αναμνήσεις ενός Αθηναίου» (εκδ. Καστανιώτη, 2014). «Εκείνη την αθηναϊκή γειτονιά με τους χωμάτινους δρόμους και τα όμορφα μικρά σπίτια, με τις γεμάτες λουλούδια και κληματαριές αυλές, αλλά και τον “ηγεμόνα” της, που ήταν ο ψιλικατζής κι εγώ τον είχα απέναντι απ’ το σπίτι μου».
Ο Γιάννης Καιροφύλας δεν ήταν μια απλώς εξαιρετική περίπτωση δημοσιογράφου και αθηναιογράφου. Ηταν ένας άνθρωπος που κατόρθωσε ήδη από τη δεκαετία του 1970 να στήσει έναν ολόκληρο κόσμο αναμνήσεων και αναφορών προς τον τόπο, προς την Αθήνα, μέσα από κανάλια γνώσης, ψυχικών συνδέσεων και ιστοριοδιφικών ερευνών. Σταδιακά μέσα από τα πολλά και πολύτιμα βιβλία του, για όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής της Αθήνας σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ο Γιάννης Καιροφύλας έγινε ένας συνοδοιπόρος χιλιάδων Αθηναίων. Εγινε ένας εξομολογητής, ένας ανασκαφέας, έγινε ο γνωστός άγνωστος «πατέρας» μιας πατρίδας που άλλαζε.
Δεν θα ξεχάσω την εντύπωση που μου είχε κάνει και τη μεγάλη επίδραση που είχε πάνω μου το βιβλίο του «Η Αθήνα και οι Αθηναίοι, 1834-1934», το οποίο είχα βρει στον παλιό Ελευθερουδάκη, Νίκης 4. Ηταν η αρχή ενός ταξιδιού μέσα από πλήθος ιστοριών και μικροϊστοριών στο μεγάλο κάδρο της Αθήνας. Ο Γιάννης Καιροφύλας ήταν η επιτομή της αθηναιογραφίας στην καλύτερη εκδοχή της. Κοντά στον μέσο άνθρωπο, με γλώσσα πηγαία και θαυμάσια ικανότητα αφήγησης, είχε το χάρισμα της ευθυβολίας και της οικονομίας μέσα στον ωκεανό των γραπτών του. Τιμημένος από τον Δήμο Αθηναίων και τον Σύλλογο των Αθηναίων, είχε ιστορική πλέον σύνδεση με τον εκδοτικό οίκο Φιλιππότη, με τον οποίον εξέδιδε και την ετήσια έκδοση «Αθηναϊκό Ημερολόγιο», που ήταν εκδοτικός θεσμός.
Πέραν όμως της εκδοτικής παρουσίας του, ο Γιάννης Καιροφύλας είχε επιτύχει, σε χρόνο πρώιμο, την καλλιέργεια της αγάπης για το αστικό παρελθόν της Αθήνας. Είχε αναδείξει την κουλτούρα της γειτονιάς, της παιδικής ηλικίας, των περιοδικών, των θεαμάτων, της συγκοινωνίας, των κοινωνικών σχέσεων, της αρχιτεκτονικής. Είχε μιλήσει στην καρδιά χιλιάδων Ελλήνων, γιατί εξιστορούσε τη δική τους ενηλικίωση. Γιατί έβαζε στο χαρτί τη συνταρακτική αλλαγή της ίδιας της Αθήνας στα μεταπολεμικά χρόνια, την αλλαγή της ζωής όλων μας. Και της ανάγκης μας να έχουμε ένα σημείο αναφοράς.
