Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Μάριο Ντράγκι μιλάει για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ε.Ε., για τον ορίζοντα της Ευρώπης στο διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον όπως διαμορφώνεται. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επισημαίνει ότι ο νέος ευρωσκεπτικισμός δεν αναφέρεται στις ιδρυτικές αξίες της Ευρωπαϊκής Eνωσης – δημοκρατία, ειρήνη, ελευθερία, ανεξαρτησία, κυριαρχία, ευημερία, δικαιοσύνη. «Πιστεύω ότι ο σκεπτικισμός αφορά την ικανότητα της Ενωσης να υπερασπιστεί αυτές τις αξίες. Τα μοντέλα πολιτικής οργάνωσης, ιδίως τα υπερεθνικά, πρέπει να μπορούν να λύνουν τα προβλήματα της εποχής τους. Οταν αυτά τα προβλήματα αλλάζουν σε σημείο που καθιστούν τις υπάρχουσες δομές εύθραυστες και ευάλωτες, σημαίνει πως έχει έρθει ο καιρός να αλλάξουν οι ίδιες οι δομές. Σ’ αυτό το σημείο βρισκόμαστε σήμερα». Πώς, όμως, θα μεταμορφωθεί η Ε.Ε. από θεατής σε πρωταγωνιστή των διεθνών εξελίξεων; Πώς θα μετατρέψει την αδυναμία της, την ευθραυστότητα και ευαλωτότητα, σε δύναμη;
Οταν είναι υποχρεωμένη να συμπλέει με έναν πλανητάρχη που μιλάει άλλη, άγνωστη, γλώσσα, που «δεν έχει ούτε τις στοιχειώδεις γνώσεις Ιστορίας ή γεωγραφίας»; Το σχόλιο προέρχεται από τον Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας και στενό συνεργάτη του Τραμπ (τώρα, πλέον, διωκόμενο από τον πρόεδρο) σε αποκαλυπτική συνέντευξή του στην «Κ» (25.8). Είπε μεταξύ άλλων: «Είναι επικίνδυνα αδαής. Ο Τραμπ έχει δίπλα του συμβούλους, αλλά δεν διαβάζει ούτε καν τα ενημερωτικά τους σημειώματα. Λαμβάνει αποφάσεις βάσει διαίσθησης και ενστίκτου, κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο σε θέματα εθνικής ασφάλειας».
Τι κι αν δημοσκοπήσεις στις ΗΠΑ καταγράφουν τον χαμηλότερο δείκτη αποδοχής των ψηφοφόρων από τον Ιανουάριο του 2021; Τι κι αν η αποδοκιμασία κερδίζει έδαφος; Ο θυμός των λαϊκών στρωμάτων και οι αλγόριθμοι που τον πολλαπλασιάζουν, παροξύνουν τις αντιθέσεις από τις οποίες τρέφεται ο Τραμπ και τις τροφοδοτεί. Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του «Οι μηχανικοί του χάους» (εκδ. Κέδρος), ο Ιταλοελβετός Τζουλιάνο ντα Εμπολι εξετάζει την άνοδο του λαϊκισμού, παγκοσμίως, την εποχή του αλγόριθμου και των κοινωνικών δικτύων.
Ο συλλογισμός του στηρίζεται σε πραγματικές αιτίες, οι οποίες έχουν επανειλημμένως καταγραφεί: οι ψηφοφόροι τιμωρούν τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις και στρέφονται προς ηγέτες και κινήματα ολοένα και πιο ακραία, επειδή αισθάνονται ότι απειλούνται από την πολυεθνοτική κοινωνία και ότι «είναι καταδικασμένοι από τις εξελίξεις της καινοτομίας και της παγκοσμιοποίησης, που οι ελίτ τους υποχρέωσαν να καταπιούν σε μεγάλες δόσεις». Ο Τραμπ, ο Σαλβίνι, το Brexit, η Μαρίν Λεπέν προβάλλουν τις διεκδικήσεις τους πάνω σ’ αυτήν την πραγματικότητα. Και ο συγγραφέας υπογραμμίζει μια αναπόδραστη αλήθεια, καταλύτη των μεταβολών: δεν άλλαξαν μόνο οι ελίτ, αλλά και ο λαός.
Τι είναι πραγματικότητα και τι ψευδαίσθηση; Πώς τα ψέματα και οι συνωμοσίες γίνονται το κλειδί για την ερμηνεία των πάντων; Πώς καταλήγουμε πάντα στους ίδιους διαχωρισμούς, χρόνια τώρα, απλώς, κάθε φορά διαπιστώνουμε ότι ο πληθυσμός που τροφοδοτείται από τον ανορθολογισμό διαρκώς αυξάνεται; Η απάντηση, ίσως, να βρίσκεται και στους «επικίνδυνα αδαείς». Ασκούν γοητεία, καταργώντας όρους και όρια. Στο ριάλιτι της πολιτικής οι ψηφοφόροι ανακουφίζονται με τη δυνατότητα ταύτισης. Αναγνωρίζουν τον εαυτό που έχουν, νομίζουν ή θα ήθελαν να έχουν. Τον «νταή» που μπορεί χωρίς κόστος (;) να λέει τα ακριβώς αντίθετα από όσα έχει πριν από λίγο υποστηρίξει, αφήνοντας άναυδους όσους πραγματικά τον «ακούν» και ενθουσιασμένους όσους παρακολουθούν μόνο την εικόνα του ή έχουν παραδοθεί αμαχητί στη δύναμη των κοινωνικών δικτύων.
Πρόσφατα, στη βενετσιάνικη Μόστρα προβλήθηκε η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου «Βουγονία». Χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς μαύρη κωμωδία, ιδιοφυές πολιτικό σχόλιο με όχημα ένα sci – fi θρίλερ. Οχι δυστοπικό, σύμφωνα με τον Ελληνα δημιουργό, αλλά «αντανάκλαση των καιρών μας». Ο ίδιος ο αλληγορικός τίτλος της ταινίας (σ.σ.: από το αρχαιοελληνικό βους + γονή) προδίδει και την αναφορά στη γέννηση μιας καινούργιας πραγματικότητας μέσα από έναν κόσμο που πεθαίνει. Η Εμα Στόουν υποδύεται μια αδίστακτη γυναίκα, διευθύντρια πολυεθνικής εταιρείας, η οποία χωρίζει τους ανθρώπους σε losers και killers.
Ο Τραμπ έχει, άραγε, διαφορετική εικόνα του κόσμου;
