Χαζεύοντας σ’ ένα καφέ μια στίβα μ’ άγνωστα σ’ εμένα περιοδικά πέφτω πάνω σε ένα που υπόσχεται πως σήμερα δεν έχει αρνητικές ειδήσεις. Σκέφτομαι: ένα πράσινο λιβάδι και μερικά συννεφάκια. Ήδη από τις αρχές του 2025, διάφορες μελέτες ισχυρίστηκαν πως οι άνθρωποι αποφεύγουν τις «κακές ειδήσεις» ή τις ειδήσεις γενικώς. Μάλιστα, περιοδικά ψυχολογίας, τράβηξαν από το μονίμως ανοιχτό συρτάρι με τις ψευδοβουδιστικές ατάκες την ιδέα πως η άγνοια είναι “bliss” (ευτυχία, μακαριότητα).
Είναι κάπως δύσκολο να αποφεύγεις τις ειδήσεις ακόμα κι αν το προσπαθείς. Να εξηγηθώ. Είναι εύκολο να αποφεύγεις προσεκτικά γραμμένες, καλοδιαλεγμένες και καλογραμμένες ειδήσεις, γνώμες και μακροσκελή άρθρα, διότι συνήθως αυτά τα επιμελημένα διαδικτυακά περιβάλλοντα έχουν κάποιο μικρό αντίτιμο και δεν παίζουν «εντελώς βρώμικα». Είναι πολύ δύσκολο όμως να αποφύγεις τις ειδήσεις και τα άρθρα που παράγονται σε σωρό με τη βοήθεια της τεχνολογίας, για να κάνεις κλικ πάνω τους και που σου επιτίθενται όταν βρίσκεσαι κοντά σε κάποια οθόνη. Το chatbot gtp (τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης) μπορεί να παραγάγει αμέτρητα τέτοια κείμενα με πληροφορίες που δεν κατανοεί. Το επόμενο διάστημα θα δείτε πολλά τέτοια κείμενα. Μπορείτε να τα ξεχωρίσετε από το γεγονός ότι είναι άψυχα και από το ότι η παροχή πληροφορίας δεν είναι επιμελημένη, αλλά κάτι σαν σωρός λέξεων.
«Οκτώ νέες θεραπείες για την αρθρίτιδα», πηγή άγνωστη. «Σοκ από την κηδεία του τάδε». «Συγκλονίζει η πάθηση από την οποία έπασχε ο δείνα». Αυτές οι ειδήσεις (θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω και εισαγωγικά) είναι σαν ψηφιακά σκουπίδια που γυρίζουν γύρω σου και σε βρίσκουν οποτεδήποτε χάσεις την πειθαρχία. Πρέπει να σκεφτούμε το μυαλό μας σαν ένα πεδίο διεκδίκησης στην οικονομία της προσοχής.
Ουσιαστικά, η σχέση μας με την τεχνολογία είναι ιεραρχική (αυτή ξέρει για εμάς περισσότερα απ’ ό,τι εμείς για αυτήν) και ζωντανή, επομένως καλείται κανείς να εκπαιδεύει τις τεχνολογίες που χρησιμοποιεί και να εκπαιδεύεται, για να μην σπαταλάει την ώρα του. Παράλληλα, μάλλον πρέπει να το πάρουμε απόφαση πως καλούμαστε να διατηρήσουμε κάποιον χώρο μέσα στο μυαλό μας, ζωντανό και καθαρό, προκειμένου να σκεφτόμαστε και πως αυτό είναι δική μας ευθύνη πια, ως πολιτών και ως ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν μια πλήρη, πλούσια ζωή.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει μάλλον να αναχθούμε και στον παράγοντα της έκπληξης (“the surprise factor” στο What Is Newsworthy των Armona, Gentzkow, Kamenica και Shapiro) ο οποίος φαίνεται να διαπνέει τα πράγματα. Η έκπληξή μας είναι διαρκής και είναι το ζητούμενο. Η δραματοποίηση κακών ειδήσεων είναι σχεδόν αυτονόητη. Το λεκτικό, η εμφάνιση των παρουσιαστών, οι φωτογραφίες που επιστρατεύονται, η όλη υφή της μετάδοσης της είδησης είναι στοιχεία έτσι διαλεγμένα ώστε να απευθύνονται σ’ εκείνη την τάση που σε κάνει κουτσομπόλη, εθισμένο, δυστυχισμένο, μπερδεμένο κι ανήμπορο.
Μήπως, όμως, και οι σοβαρές ειδήσεις παραείναι δυσβάσταχτες; Ενδεχομένως ναι. Υπάρχει μάλιστα η ιδέα πως τα μέσα διαπνέονται από κάποιο «bad news bias» (δηλαδή είναι προκατειλημμένα υπέρ της μετάδοσης αρνητικών ειδήσεων). Αυτή η συζήτηση ξέσπασε πρόσφατα σχετικά με δημοσιεύματα για την ασφάλεια των πτήσεων. Το διαδίκτυο είχε πλημμυρίσει με άρθρα για το ενδεχόμενο να αυξηθούν οι αναταράξεις στις πτήσεις (λόγω κλιματικής αλλαγής), αλλά ελάχιστοι προσέθεταν στην κάλυψη του θέματος ότι τα στατιστικά δεδομένα είναι κάπως συγκλονιστικά σαφή: τα αεροπλάνα είναι αδιανόητα ασφαλής τρόπος μετάβασης και οι αναταράξεις συνήθως σημαίνουν πως απλώς θ’ αργήσουν να σού σερβίρουν τον καφέ.
Από την άλλη, ο ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ Jesse Shapiro σε σχετική τοποθέτησή του για το θέμα των αρνητικών ειδήσεων (What is Newsworthy?) εξηγεί πως μπορούμε να σταθούμε κριτικά απέναντι στην ιδέα της προκατάληψης υπέρ της μετάδοσης αρνητικών ειδήσεων (bad news bias). Η ιδέα πρέπει να ελέγχεται με το βλέμμα στραμμένο στο τι όντως συμβαίνει. Εδώ θα προσέθετα τα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας. Τι πρέπει όντως να λες στους άλλους, ειδικά εάν η δουλειά σου είναι η μετάδοση των ειδήσεων; Δεν πρέπει να ελέγχεις αυτούς που διαθέτουν πολιτική και οικονομική εξουσία; Δεν πρέπει να μιλάς για τη σφαγή των αμάχων στην Γάζα, για επιθέσεις σε νοσοκομεία, για το δράμα των Ουκρανών; Δεν είναι ευχάριστα πράγματα όλ’ αυτά, αλλά μήπως πρέπει να κάνει κανείς κάτι δυσάρεστο, για να κάνει σωστά τη δουλειά του;
