Υπάρχει ένα λαϊκό αίσθημα που συχνά αντιμετωπίζεται με ειρωνεία όταν η συζήτηση πηγαίνει στα έργα σύγχρονης αρχιτεκτονικής που χτίζονται κυρίως στα νησιά. Είχα διαβάσει την πρόσφατη επιστολή αναγνώστη της εφημερίδας, ο οποίος, αναφερόμενος στην ειδική έκδοση «Κατοικίες στην εξοχή», στηλίτευε τον τρόπο με τον οποίο χτίζονται τα καινούργια αυτά, πολυτελή, σπίτια ανά την Ελλάδα. «Παρατήρησα την εμετική αποθέωση του γκρι, του μπετόν, της βάναυσης προσβολής των γήινων αποχρώσεων της ελληνικής υπαίθρου, την καταστροφή του περιβάλλοντος από τα τσιμέντα, ακριβώς όπως και της Αθήνας, την προσομοίωση των σκληρών εργοστασιακών χώρων», έγραφε.
Συχνά, ο αρχιτεκτονικός κόσμος χλευάζει αυτές τις απόψεις, ή έστω τις προσπερνάει καθώς προέρχονται από ανίδεους περί την αρχιτεκτονική πολίτες. Στην Ισπανία, όμως, που έχει δεινοπαθήσει από τις λανθασμένες επιλογές στα τουριστικά θέρετρα στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, η γενικευμένη πλέον εντύπωση των θερέτρων στις μεσογειακές ακτές και στις Βαλεαρίδες Νήσους είναι τα θερμά, γήινα χρώματα. Ακόμη και αν υπάρχει τυποποίηση και απόκλιση από την υψηλή αρχιτεκτονική, διασώζεται ένα πνεύμα του τόπου και λειτουργεί αυτόματα ο συνειρμός για τη ζωή στη Μεσόγειο.
Και ενώ στην Ελλάδα έχουμε εξαιρετικούς αρχιτέκτονες που συχνά χτίζουν κατοικίες στα νησιά για πελάτες τους με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, διακρίνω έναν ενιαίο αισθητικό φορμαλισμό με τα υπόσκαφα, την εμφανή λιθοδομή, τα μεγάλα ανοίγματα, τις λευκές επιφάνειες, τις επίπεδες στέγες. Και αναρωτιέμαι με ποιον τρόπο αντισταθμίζεται η επιλογή ενός υπόσκαφου με την παράλληλη κατασκευή πισίνας σε νησιά που έχουν ήδη ξεπεράσει τις αντοχές τους. Η διακριτική αρχιτεκτονική θα έπρεπε να συμβαδίζει και με διακριτική σε ανάγκες ζωή. Η ελληνική αρχιτεκτονική έχει ανάγκη από ένα δημιουργικό σοκ. Υπάρχει μεγάλη δόση αντιγραφής και κουραστική επανάληψη σε παραλλαγές των ίδιων αισθητικών προτύπων που εντέλει, και παρά την εννοιολογική τους ανάλυση, δεν έχουν καμία σχέση με το πνεύμα του τόπου. Περισσότερο από καινοτομία, εκφράζουν τυποποίηση.
Ας αναλογιστούμε πώς θα είναι η άφιξη με το πλοίο στα λιμάνια των Κυκλάδων το έτος 2040. Αυτό θα έπρεπε να μας απασχολεί. Τι θα έχει χτιστεί; Τι μπορούμε να χτίσουμε και τι μπορούμε να γκρεμίσουμε; Το ίδιο ισχύει και για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, τα Επτάνησα, την Κρήτη… Για να μη μιλήσει κανείς για την ηπειρωτική Ελλάδα. Κατανοώ λοιπόν την οργή του αναγνώστη μας. Εκφράζει ένα λαϊκό αίσθημα που δεν φτάνει ούτε ως ηχώ στα γραφεία των αρχιτεκτόνων.
